Voor wie zorg jij? Het lijkt een normale vraag, maar niet voor iedereen.
“En wie vraagt de mantelzorger hoe het met hem gaat?” – Loesje.
Als jij een jonge mantelzorger bent, heeft deze vraag voor jou een andere lading voor de meeste jongeren. Jouw realiteit, is net zoals die van mij, anders dan andere. Voor ons is het vanzelfsprekend dat we ons zorgen maken om een familielid of vriend.
Voor zo lang ik mij kan herinneren maak ik mij zorgen om mijn vader. Mijn vader heeft namelijk een alcoholprobleem. Ik maakte me al jong zorgen over of mijn vader überhaupt thuiskwam. In welke status. Of mijn ouders dan ruzie kregen. Hoe de sfeer in huis was. Of het aan mij lag. En zo spookten er nog veel meer gedachtes door mijn hoofd.
Een jaar geleden kwam ik erachter dat ik een jonge mantelzorger ben. Ik maakte mij namelijk vanaf een jonge leeftijd zorgen om een familielid. Ik kwam er pas op latere leeftijd achter. Hoe zit het dan eigenlijk met anderen jongeren in Nederland? Waar loop je als jonge mantelzorger allemaal tegenaan? En waar kan je dan eigenlijk terecht voor hulp en ondersteuning? Ik heb het voor je uitgezocht!
Hoofdstuk 1. Jonge mantelzorger?
Als je thuis voor een langdurig ziek familielid/verzorger of vriend(in) zorgt, ben je een jonge mantelzorger. Één op de vier jongen is JMZ, dus je bent niet de enige! Het kan zowel lichamelijke als geestelijke zorg betreffen. Als jonge mantelzorger heb je vaak verantwoordelijkheden zoals huishoudelijke taken en misschien het helpen met medicijnen of eten geven. Dit kan het leven soms lastig en druk maken en minder tijd geven voor ontspanning en leuke dingen.
Herkenbaar? Check het hier!
Je bent een jonge mantelzorger:
- Als jij thuis dingen regelt, die bij meeste vrienden door hun ouders worden gedaan.
- Als jij door zorgen minder tijd hebt voor leuke dingen, zoals hobby’s of met je vrienden afspreken.
- Als jij je vaak zorgen maakt over gezinsleden of je somber voelt door de situatie thuis.
- Als jij vaak andere gezinsleden moet steunen of troosten.
Hoofdstuk 2. De uitdagingen van een JMZ
School, sporten, het huishouden, een sociaal leven, werken, me zorgen maken om mezelf én om mijn vader. Nu ik ouder ben besef ik mij dat dit eigenlijk niet te doen is. Er zijn als jonge mantelzorger zoveel ballen hoog te houden… Soms voelde het net alsof mijn hele leven uit balans was.
Als jonge mantelzorgers word je geconfronteerd met verschillende uitdagingen die je welzijn, geestelijke gezondheid en academische prestaties kunnen beïnvloeden.
Hieronder lees je enkele van de belangrijkste uitdagingen waarmee je als jonge mantelzorgers te maken hebt.
- Emotionele en fysieke uitputting: Je kan overweldigd raken door de verantwoordelijkheden die je hebt om voor voor een zorgbehoevende familielid of vriend(in) te zorgen. Je moet vaak taken uitvoeren die voor jouw leeftijdsgenoten niet van toepassing zijn, zoals het helpen met medicatie, het verschonen van incontinentiemateriaal en het ondersteunen van de persoon bij het dagelijks functioneren. Dit kan leiden tot een hoge mate van emotionele en fysieke uitputting, wat een negatieve invloed kan hebben op je gezondheid en welzijn.
- Isolatie: Je kan je vaak geïsoleerd voelen van jouw leeftijdsgenoten vanwege de extra verantwoordelijkheden die je hebt. Dit kan leiden tot gevoelens van eenzaamheid en isolatie, wat kan bijdragen aan angst en depressie.
- Onderwijsproblemen: Je hebt vaak extra verantwoordelijkheden buiten school, waardoor het moeilijker wordt om je academische prestaties op peil te houden. Je kan moeite hebben om huiswerk te maken, lessen bij te wonen en examens af te leggen, wat kan leiden tot lagere cijfers en een achterstand in je opleiding.
- Financiële druk: Je kan financiële druk ervaren als gevolg van de extra kosten die gepaard gaan met het zorgen voor een zorgbehoevend familielid. Dit kan variëren van extra reiskosten tot medische rekeningen en kan de financiële stabiliteit van jouw gezin onder druk zetten.
- Gebrek aan erkenning: Je wordt vaak niet erkend voor de belangrijke rol die je speelt in het leven van het familielid en de bredere samenleving. Dit gebrek aan erkenning kan bijdragen aan gevoelens van stress, angst en depressie.
Het is belangrijk dat we ons bewust zijn van deze uitdagingen. Daarnaast is het heel belangrijk dat jonge mantelzorgers ondersteunt worden bij het omgaan met deze stressfactoren.
Ondersteuning en erkenning is voor jmz belangrijk. Er zijn verschillende vormen van ondersteuning beschikbaar, zoals respijtzorg en mentoringprogramma’s, die jonge mantelzorgers kunnen helpen bij het vinden van een evenwicht tussen de zorg voor hun familielid en hun eigen behoeften en doelen.
Hoofdstuk 3. Waarom is ondersteuning en erkenning zo belangrijk?
In de tijd als mijn vader een terugval had (als hij weer ging drinken), had ik veel aan de steun van mijn vrienden en mijn zussen. Tegenwoordig heb ik hulp van een psycholoog. Nu ik terugdenk aan de afgelopen jaren, had ik graag eerder hulp gehad. Ik voelde mij soms zo alleen in de taken die ik had. Het helpt mij nu enorm om erover te praten. Ik vind de balans tussen het praten met vrienden en met een professional vooral heel fijn. Daarnaast is het gewoon heel fijn om te weten dat er instantie zijn die je kunnen ondersteunen en er echt verstand van hebben.
Het is belangrijk dat je thuis aangeeft wanneer de zorg je te veel wordt en wanneer je tijd nodig hebt voor jezelf. Dit is geen teken van zwakte, maar juist van kracht! Het kan namelijk erg zwaar zijn om voor een langere tijd voor iemand te zorgen, en daarom is het goed om af en toe even tot rust te komen en je batterijen op te laden.
Naast steun van je familie, is het ook fijn om te praten met vrienden, kennissen of andere jonge mantelzorgers. Het delen van je ervaringen kan helpen om je gedachten en gevoelens te ordenen en om je zorgen te verlichten. Op deze manier voel je je minder alleen in je zorgtaken en kun je ervaringen delen met mensen die in dezelfde situatie zitten.
Er zijn ook verschillende instanties die ondersteuning bieden aan jonge mantelzorgers. Zo zijn er bijvoorbeeld organisaties die zich specifiek richten op jonge mantelzorgers en waar je terecht kunt voor informatie, advies en ondersteuning. Ook kun je terecht bij een maatschappelijk werker, psycholoog of andere professionele hulpverleners als je behoefte hebt aan extra ondersteuning.
Respijtzorg is een vorm van ondersteuning die tijdelijke verlichting biedt voor mantelzorgers, zodat je even op adem kan komen en tijd hebt voor jezelf. Bij respijtzorg neemt iemand anders de zorgtaken even over, bijvoorbeeld een vrijwilliger of professionele zorgverlener. Dit kan bijvoorbeeld een paar uur per week zijn, of een langere periode van enkele dagen tot enkele weken. Voor jonge mantelzorgers kan respijtzorg bijvoorbeeld betekenen dat ze een weekendje weg kunnen met vrienden of een sporttoernooi kunnen bijwonen zonder zich zorgen te maken over de zorg voor hun familielid.
Een ander soort ondersteuning is mentoringprogramma’s. Dit zijn programma’s waarbij je als jonge mantelzorgers gekoppeld wordt aan een mentor, vaak een volwassene die zelf ervaring heeft als mantelzorger of werkzaam is in de zorgsector. De mentor biedt ondersteuning, advies en een luisterend oor. Dit kan bijvoorbeeld betekenen dat de mentor tips geeft over hoe je om kan gaan met stress of hoe je tijd vrij kan maken voor ontspanning en hobby’s. Mentoringprogramma’s kunnen ook fungeren als een veilige plek om je gevoelens te uiten en om te leren van anderen die in een vergelijkbare situatie zitten.
Naast deze specifieke vormen van ondersteuning zijn er ook andere manieren waarop jonge mantelzorgers hulp kunnen krijgen. Zo zijn er online platforms en fora waarop jonge mantelzorgers hun verhalen kunnen delen en elkaar kunnen steunen. Daarnaast zijn er organisaties die zich specifiek richten op de belangen van jonge mantelzorgers, zoals Stichting Jonge Mantelzorg, MantelzorgNL, Markant en ennujij. Deze organisaties bieden informatie, advies en ondersteuning aan jonge mantelzorgers en hun families.
Hoofdstuk 4. Wat zeggen de cijfers?
In het kerncijferrapport van het Sociaal en Cultureel Planbureau wordt er ingezoomd op jonge mantelzorgers van 16 tot 24 jaar. Ruim een kwart (!) van de jongeren die meededen aan de enquête gaf aan dat ze hulp geven aan een zieke naaste. En ruim een derde van deze jongeren voelt zich matig belast en drie procent geeft aan dat ze zich ernstig belast voelen. Uit het rapport komt opvallend naar voren dat maar een klein deel van de jongeren zichzelf als mantelzorger ziet. Deze jongeren geven aan dat zij begrip en waardering zouden wensen.
In 2019 gaf ruim een op de vier jongeren aan dat ze hulp bieden aan een naaste met gezondheidsproblemen. Hieronder valt persoonlijke verzorging, huishoudelijke hulp en emotionele steun. Een op de drie helpende jongeren geeft aan hulp te bieden aan een ouder of kind. 40 procent doet dit voor een ander familielid en een kleine groep doet dit voor een partner, broer, zus of vriend.
Ruim een kwart maakt gebruik van gemeentelijke mantelzorgondersteuning. Dit houdt in dat ze hulp krijgen van de gemeente. Dit gaat vaak om informatie en advies. De gemeente biedt ondersteuning, respijtzorg, dagbesteding of trainingen aan. Mantelzorgers combineren het vaak met school en of werk. Een op de vijf jongeren geeft aan dat zij de schoolinstelling op de hoogte hebben gesteld. Het bespreekbaar maken kan helpen om stress te verminderen.
De meerderheid van de jongeren ziet zichzelf helemaal niet als mantelzorger. Slecht 9 procent beschouwt zichzelf als mantelzorger. 80 procent voelt zich helemaal niet aangesproken en 10 procent weet het eigenlijk niet zo goed. De jongeren die zichzelf niet als mantelzorger zien, zullen ook niet snel opzoek gaan naar hulp. Daarnaast melden experts dat er weinig besef is in de samenleving van jonge mantelzorgers.
Ongeveer de helft van de jongeren geeft aan dat zij eigenlijk geen verdere hulp nodig hebben. 16 procent geeft aan dat zij het liefste meer begrip en waardering zouden willen. Dit kan door de gemeente, school, werk of de omgeving geboden worden.
Zoals hierboven beschreven zien veel jongeren zichzelf niet als jonge mantelzorger. Ik zag mijzelf ook tot voor kort niet als jonge mantelzorger. Toen ik het niet inzag, wilde ik ook geen hulp. Nu ik het zelf inzie en hulp heb, voel ik ook dat het stukken beter gaat. “16 procent geeft aan dat ze meer begrip en waardering willen,” aldus het kerncijferrapport van het SCP. Ik kan mij hierin heel erg vinden. Ik zou in heftigere tijden ook graag meer begrip en waardering willen van mijn omgeving, school en werk.
Hoofdstuk 5. Wat zeggen de jonge mantelzorgers zelf?
Het is fijn om ervaringsverhalen te lezen van andere jonge mantelzorgers. Je kan op JMZ Pro meerdere ervaringsverhalen voor en door jonge mantelzorgers lezen. Het advies van JMZ Pro?
“Leun achterover en lees lekker mee. Misschien herken je wel wat er wordt gezegd, moet je lachen of biedt het een beetje troost.” – jmz pro.
Max (20) ziet het zorgen voor zijn moeder als een wederzijdse relatie. Hij vindt zichzelf oud genoeg om haar te helpen en steun te bieden. Max is vanaf zijn 15e/16e mantelzorger voor zijn moeder. “Door mijn thuissituatie merkte ik al vroeg dat ik qua mentale ontwikkeling veel verder ben dan de meeste leeftijdsgenoten.” aldus Max. Max werkt mee met het Ervaringsmaatjesproject van JMZ Go! Hier begeleidt hij jonge mantelzorgers. “Vanuit mijn eigen ervaring kan ik veel voor deze jongeren betekenen en hen de ondersteuning en begeleiding bieden die ik vroeger zelf niet had,” aldus Max. “Mijn advies voor jonge mantelzorgers is: blijf dicht bij jezelf en praat erover met anderen.”
Renske (23) is jonge mantelzorger voor haar moeder en zusje. Zij geeft aan dat ze het moeilijk vond om zich zo verantwoordelijk te voelen. “Niemand begreep echt hoe mijn thuissituatie daadwerkelijk was,” aldus Renske. “Ik kon niet zomaar vriendinnen mee naar huis nemen.” Renske is vanuit school doorgestuurd naar een gespecialiseerde hulpverlener. Een docent begreep haar verhaal goed en zorgde voor meer flexibiliteit op school. “Meer flexibiliteit in het onderwijs kan enorm waardevol zijn voor jongeren die school combineren met de zorgen voor iemand thuis.”
Pepijn (18) is mantelzorger voor zijn tweelingbroer. Het is zijn eigen keuze om voor zijn broer te zorgen. Hij vindt het juist fijn om betrokken te zijn. Hij wordt op school enorm gesteund door zijn mentor. “Het gevoel dat er iemand op school voor je is en die naar je luistert, is de beste vorm van ondersteuning die ik mij kan wensen!” aldus Pepijn.
Koray (24) is mantelzorger voor zijn zusje. Zijn zusje heeft contante zorg nodig en is afhankelijk van haar familie. “Het vraagt veel ruimte en tijd van ons, maar we krijgen er allemaal onvoorwaardelijke liefde voor terug!” aldus Koray. Koray is zich er bewust van geworden dat hij zichzelf eerst wegcijferde. Tegenwoordig merkt hij dat hij juist behoefte heeft aan meer ruimte voor zichzelf en gaat hij sporten om te ontspannen. Daarnaast leest hij veel en is hij een verre reis aan het plannen. Het is volgens hem belangrijk om je eigen dingen te blijven doen.
Hoofdstuk 6. Jouw stem laten horen?
Eerst: een klankbordgroep. Wat is dat?
Je vraagt je misschien af wat een klankbordgroep is. Dit is een groep mensen of organisaties die betrokken zijn bij een project en waarvan de mening belangrijk is, maar die niet meebeslissen over het project. Het is bedoeld om feedback te krijgen over het verloop en het resultaat van het project. Personen en organisaties in de klankbordgroep zijn niet lid van het projectteam of de stuurgroep, maar hun input is cruciaal voor het project.
JMZ Pro heeft een klankbordgroep opgericht. Deze groep bestaat uit twee groepen: de ene groep schrijft mee met de adviezen en is het aanspreekpunt. De tweede groep denkt mee met de adviezen maar steekt geen tijd in het schrijven van adviezen. De groepen bestaan uit voormalige en huidige jonge mantelzorgers. JMZ Pro vindt het belangrijk dat jonge mantelzorgers zelf aan het woord komen. Door middel van presentaties en adviezen schrijven laten ze jongeren aan het woord. De leggen vooral de aandacht op het belang van preventie, herkenning, coaching en begeleiding.
Jmz Pro wil de stem van de jonge mantelzorgers laten horen! Je kan zelf je tijden indelen en helpen wanneer jij beschikbaar bent. Wil jij hier meer over weten? Check hier meer informatie.
Hoofdstuk 7. Meer weten?
Check de tips van JMZ Pro.
Bekijk hieronder waar jij terecht kunt voor ondersteuning, activiteiten en gesprekken met lotgenoten.
https://www.jmzpro.nl/zorgzoeker/
Human geeft aandacht aan mantelzorgers. Zij hebben de serie ‘In de Leeuwenhoek’ gemaakt. Daarnaast hebben ze hoogleraar dementie Anne-Mei The een podium gegeven om zich uit te spreken over jonge mantelzorgers. En het jongerenplatform 3FM geeft hun eigen draai aan mantelzorgers en schenkt aandacht aan jonge mantelzorgers in hun podcast. Je kan op hun site alle documentaires en informatie checken!
https://www.human.nl/themas/mantelzorg.html
Mantelzorg Steunpunten Amsterdam biedt online hulp per stadsdeel.
Mantelzorg NL is een vereniging die opkomt voor iedereen die zorgt voor een naaste. Daarnaast bieden ze de Mantelzorglijn aan. Check meer over mantelzorg, ondersteuning en relaties op hun website. https://www.mantelzorg.nl
Het is tenslotte belangrijk om per gemeente te kijken wat zij kunnen betekenen voor mantelzorgers. Zo heeft Amsterdam een divers aanbod. Check hier wat zij voor jou kunnen betekenen. https://www.amsterdam.nl/sociaaldomein/zorgprofessionals/ondersteuning-jonge-mantelzorgers/