Koffie is één van de belangrijkste drijfveren om op te staan of om vermoeidheid te verslaan. Wij koffiedrinkers kicken op cafeïne. Eigenlijk zijn wij cafeïnejunks. Deze cafeïnejunk drinkt al vanaf zijn 15e jaar koffie, en heet Ryan Luton. Thuis drinken wij slootwater. Ik weet niet beter, maar ik wil graag mijn eigen smaak ontdekken. Daarom neem ik jullie mee op mijn reis van slootwater drinker naar fijnproever. Hoe ga ik dat doen? Door ons gedrag te bestuderen. Waarom experimenteren wij als mens zo weinig? Wat voor impact heeft de bereidingswijze? Een koffieproeverij volgen. De geschiedenis kan natuurlijk ook niet ontbreken. Maar eerst, wat voor koffie drink ik zelf?
Hoofdstuk 1: Mijn koffiemerk
Weer loop ik naar de hoek van de keuken, om mijn eerste van de zes bakjes zwarte koffie te zetten. Ja echt, zoveel drink ik op een dag. Daar staat mijn simpele Phillips filterkoffiezetapparaat. Gewoonweg zet ik iedere keer koffie van hetzelfde merk, een hele pot voor het gezin. De koffie die wordt gedronken is snelfiltermaling van het merk Perla. Dat drinken wij. Want mijn vader is werkzaam bij Ahold Delhaize Coffee Company en krijgt flinke korting op koffie van Perla. Hiervoor dronken wij altijd koffie van Kanis en Gunnink. Proef ik een verschil tussen die twee merken? Eigenlijk niet, ha ha.
Hoofdstuk 2: De geschiedenis van koffie
Om mijn smaak te ontdekken moet ik eerst weten waar koffie ontstaan is. Er zijn legendes die ons terugbrengen naar het jaar 850. Toen was er een jonge geitenhoeder in Ethiopië, hij zou zijn geiten een bepaalde soort bes hebben gegeven. Na het eten van deze bes kregen de geiten ontzettend veel energie. De geitenhoeder is met de onbekende bes naar de monniken gegaan. Na het proeven van deze bes waren de monniken teleurgesteld door de bittere smaak. Ze vonden de bes niks waard, behalve voor het vuur. Na een enige tijd was de ruimte gevuld met een heerlijk aroma. Zij besloten om van de geroosterde bes een aftreksel te maken. Dit hield hen de hele nacht wakker. Zij noemden dit aftreksel koffie.
De koffie die wij kennen gaat terug tot in de 11e eeuw. Arabieren importeerde koffie vanuit het land van herkomst. In Arabië noemden de Perzen dit “islamitische wijn”, door de stimulerende werking. De moslims in Arabië mogen geen wijn drinken. Zij zijn er een Arabische woord voor gaan gebruiken. “Qahwah”, wat koffie betekent. In de 17e eeuw zet koffie pas zijn voet in Europa. Kooplieden uit Venetië haalden de eerste zakken koffie van Afrika naar Europa. Koffie verovert Europa als een tierelier. Door de smaak, het aroma en de stimulerende werking was het al snel de favoriete drank van het volk.
Hoofdstuk: 3: Experimenteren? Ja dag….
Ik vraag mij af. Waarom experimenteer ik zo weinig op het gebied van koffie? Met andere diensten en dingen vind ik het altijd leuk om wat anders te proberen. Maar wat is experimenteren precies? Het uiteindelijke doel van experimenteren is om jezelf te ontwikkelen en niet te blijven hangen bij datgene wat je al kent. Zoals de koffie van Perla. Hoe doe je dit? Door niet te blijven hangen in je gewoontes. Gewoontes en verandering gaan hand in hand, maar om een gewoonte te veranderen heb je tijd nodig. Een makkelijke gewoonte kost meestal al twee maanden om te wennen, zoals een biologische klok ontwikkelen. Moeilijke gewoontes duren daarentegen langer, roken is daar een goed voorbeeld van. Waarom dit zolang duurt heeft te maken met ons brein. In het brein spelen twee tegendraadse processen tegelijkertijd. Enerzijds maken wij bewuste plannen, maar anderzijds is het ingericht op herhaling van gedrag dat ‘werkt’ en weinig moeite kost, aldus gedragswetenschapper Ben Tiggelaar. Bingo! Daar is de reden waarom ik niet experimenteer met koffie. Ik wil niet teleurgesteld worden door de smaak van een ander koffiemerk.
Hoofdstuk 4: Het verschil in de soorten koffie
Het is tijd om kennis te vergaren. Wat voor kennis? Koffiebonenkennis en koffiezetkennis. Eerst wordt de koffieboon onderzocht, daarna hoe wij onze koffiezetapparaten kunnen afstellen om de beste smaak te extracten. Want ja. Als slootwaterdrinker weet ik daar natuurlijk helemaal niets van.
De smaak van de koffieboon wordt meestal bepaald door het land van herkomst. Met hun rijke grondstoffen zal iedere koffieboon anders smaken. Koffiebonen worden in heel wat verschillende landen geteeld, maar waar komt mijn Perla snelfiltermaling vandaan? Het is een combinatie tussen de boon Arabica uit het mooie Ethiopisch hoogland en de boon Robusta die over de hele tropisch wereld groeit. Gaaf hé?
Wat kunnen wij thuis eraan doen om de beste kop koffie te zetten? Koffierevolutie heeft hier het antwoord op. Gebruik verse bonen. Koffiebonen houden maar een beperkte tijd hun aroma’s en oliën. Stel ik maal de bonen zelf en zet gelijk bonenkoffie. Is het dan vers? Nee, dan ben je alsnog oude bonenkoffie aan het drinken. Het is alsnog prima te drinken, maar het zal niet optimaal smaken.
Wij weten nu wat de grootste invloeden zijn van de koffieboon. Wat kunnen wij als koffiezetter nog doen om het beste uit onze koffieapparaat te halen. Wij beginnen bij de filterkoffie. De koffie die ik thuis ook drink. Eigenlijk weet ik nauwelijks wat voor invloed mijn Phillips apparaat heeft op de smaak.
Filterkoffie wordt zoals de naam verklapt, gezet door middel van de filtermethode. De filtermethode laat heet water langs de gemalen bonen glijden. Door dit hete water te filteren krijg je filterkoffie. Mensen zeggen vaak over filterkoffie ‘slap bakkie’. Dat is niet waar. In filterkoffie zit over het algemeen meer cafeïne, maar wat beïnvloedt nou de smaak van filterkoffie? Het gekozen materieel van de filter kan je filterkoffie beïnvloeden. Papierfilters houden alle poederdeeltjes tegen. Daardoor komt er geen prut en overbodige aroma’s in de filterkoffie. De hardheid van het water heeft ook invloed op de filterkoffie. Hoe hoger de hardheid in het water, hoe kalkachtiger de filterkoffie kan gaan smaken. Tot slot de temperatuur van je filterkoffie. Als je de filterkoffie langer op een warmhoudplaat laat staan, zal het sneller bitter worden. Doe dit vooral wel als je een bitterpersoon bent!
Een legioen aan mensen maakt hier gebruik van. Bonenkoffie. Gezet door een volautomaat, gelijk hebben ze. Wie heeft er nou zin om s ’ochtends een kwartier te rommelen om een bonenkoffietje te zetten. Eén klik op de knop en bam! Daar stroomt de bonenkoffie in mijn kopje. Maar ook bij een volautomaat zijn er mogelijkheden om de smaak te beïnvloeden. De bitterheid van de bonenkoffie is te veranderen, door de maalfijnheid te verstellen. De maalschijven dichterbij elkaar te brengen resulteert in bittere bonenkoffie. Andersom, dus van elkaar af, geeft het tegenovergestelde effect.
Ik houd van een sterke bak koffie. Mijn moeder houdt van een slapper bakje koffie. Ja, koffie. Ik noem dat geen koffie. Hier is bij een volautomaat ook een oplossing voor, namelijk het aroma strenght. Door deze aan te passen zal er meer of minder cafeïne in het kopje zitten. Het volume van de bonenkoffiekopje is aanpasbaar. Heeft dat nou invloed op de smaak vraag ik mij dan af. Maar daar is een simpel antwoord voor. Kijk maar naar een glas limonade. Twee glazen met evenveel siroop, maar bij het ene glas wordt er 100 ml water toegevoegd en bij de ander 200 ml water. Welk smaakt meer waterig? Exact!
Hoofdstuk 5: Low budget koffieproeverij
Naar verschillende koffie- en Barista cursussen opgezocht te hebben, besloot ik om geen van deze te volgen. Waarom? De cursussen starten vanaf €80,00 en liepen uit tot €400,00. Dat geld heb ik helemaal niet klaar liggen. Daarom ben ik naar een alternatief gaan zoeken, want ja ik wil nog steeds mijn smaak ontdekken. Ik noem het de low budget koffieproeverij. Dat houdt in dat ik zelf bij een koffiebar drie espresso’s bestel om ze te keuren. Uiteindelijk ben ik terecht gekomen bij een hippe koffiebar genaamd BOCCA. Deze koffiebar bevindt zich in de Kerkstraat, Amsterdam. Ik kom daar binnen en de toko is helemaal afgeladen met hetzelfde soort type mens. Wat voor type denk je dan? De havercappu’s noem ik ze. Deze mensen hebben een vriend of vriendin die vegan is. Zij kijken jou met open mond aan als je geen cappuccino met havermelk bestelt. Zij hebben geen eigen mening en volgen de trend maar. Genoeg gezegd over de klanten, we gaan verder met mijn low budget koffieproeverij. Ik heb gekozen om drie espresso’s te drinken, iedere kopje van een andere koffieboon. Iedere koffieboon heeft een ander land van herkomst. De bonen die ik heb gekozen zijn afkomstig uit Brazilië, Ethiopië en Peru. Ik begon met de Braziliaans koffieboon. Op de website van BOCCA staat: “Het zou zomaar de liefde van je leven kunnen zijn.” Nou dat is het niet geworden kan ik je zeggen. De smaak was heel bitter, bleef lang hangen en ik kreeg het idee dat er weinig cafeïne in zat. Helaas. Op naar de volgende. Tussen iedere espresso nam ik een stuk chocolade, dit naturaliseert de smaak (net als het ruiken van een koffieboon tijdens parfum testen). De volgende koffieboon is afkomstig uit Ethiopië. De smaak was bitter, had een fruitige nasmaak en bleef niet lang hangen. Prima om een keer bij iemand anders thuis te drinken, maar niet om zelf in huis te hebben.
De laatste koffieboon was afkomstig uit Peru. Deze espresso schreeuwt koffie, niet te bitter van smaak. Gewoon lekker. Tijdens het bestellen van mijn laatste espresso gebeurde er iets opmerkelijks. Het viel de ‘Barista’ op dat ik in andere half uur drie espresso aan het wegbeuken was, wat natuurlijk niet het meest normale is. Ik legde hem uit dat ik mijn koffiesmaak wil ontdekken en dat ik daarover een Longread aan het schrijven ben. Vertelde ik dat ik thuis filterkoffie drink en toen kwam de aap uit de mouw. Hij pakt zijn thermoskan gevuld met filterkoffie en schenkt een kopje voor mij in. “Mijn chef heeft mij geleerd ondanks alle duren apparaten en hulpmiddelen dat de beste koffie filterkoffie blijft. Probeer het maar”, zei de ‘Barista. Ik neem een slok en kwam tot het inzicht dat ik dit dus eigenlijk de lekkerste koffie vond. Zacht van smaak, beetje fruitig en een lekkere nasmaak. Ondanks deze ingeving ga ik de espresso’s nog wel een cijfer geven.
Brazilië – 4,0
Ethiopië – 5,5
Peru – 7,5
Ik kan de low budget koffieproeverij als geslaagd zien. Ik ben er achter gekomen dat ik de koffieboon uit Peru het lekkerst vind. Dat de methode van het filteren van snelfiltermaling het best bij mij past. Nu wordt het tijd om de koffie van Perla een keer te vervangen met een snelfiltermaling uit Peru.
Hoofdstuk 6: Resumé
Toen ik aan deze reis begon, dronk ik snelfiltermaling van het merk Perla. Dit dronk ik doordat mijn ouders dit altijd kochten. Eigenlijk was ik daar een beetje klaar mee en wilde ik graag mijn eigen smaak ontdekken. Daarvoor was het belangrijk om te weten waar de oorsprong ligt van koffie. Het is ontstaan in de elfde eeuw in Ethiopië, het kwam pas in de zeventiende eeuw naar Europa via Italië.
De wetenschap stelt nooit teleur en deze keer ook niet. Ik vroeg mij af waarom ik nooit eerder ben gaan experimenteren. Dat heeft te maken met gewoontes, die zijn ontzettend moeilijk te veranderen. De mens kiest voor de optie die weinig moeite kost, dit resulteert in herhaling.
Ik wou eigenlijk nooit teleurgesteld worden door de smaak van een ander koffiemerk. Wat bepaalt dan eigenlijk de smaak? De grootste invloed hebben de grondstoffen van het land van herkomst. Daarom smaakt iedere koffieboon anders. Thuis hebben wij beperkt invloed op de smaak. Gebruik verse bonen. En nee vers is niet net gemalen bonen thuis, het gaat om de productiedatum. Voor de rest is het mogelijk om jouw koffiezetapparaat af te stellen naar jouw smaak. Met al deze kennis ben ik een low budget koffieproeverij gaan doen bij BOCCA. Tijdens de low budget koffieproeverij ben ik drie verschillende espresso’s gaan drinken, met iedere kopje van een andere koffieboon. Iedere koffieboon heeft een ander land van herkomst. Daar ben ik tot de conclusie gekomen dat koffie uit Peru het meest bij mij past. De methode van koffie zetten heb ik niet veranderd. Geef mij nog steeds maar filterkoffie. Niet per se met de snelfiltermaling van Perla, maar eentje vanuit Peru.
Is mijn vraag beantwoord? Ben ik een fijnproever geworden? Ik durf te zeggen van wel, maar deze fijnproever houd niet van dat overgedreven gedoe! Een goede kop koffie kan ik onderscheiden van een minder kop koffie. Ik hoop dat jullie genoten hebben van mijn trip door de wereld van koffie en er zelf ook iets aan hebben gehad.
Hoofdstuk 7: De extra’s
Als jij nog steeds niet genoeg hebt van de koffiewereld, heb ik hier buiten wat leuke feitjes, nog drie interessante media stukken voor jou!
- Pieter van der Broecke is de eerste Nederlander dat koffie dronk. Dat was al in de jaren vijftien/zestienhonderd.
- Wij Nederlanders drinken per hoofd gemiddeld zeven kilo gemalen koffie per jaar. Terwijl de Belgen en Duitsers ‘maar’ vijf kilo gemalen koffie per jaar drinken. Bizar hé!
- Een koffielepel is niet hetzelfde als een theelepel. De theelepel heeft een inhoud tussen de 2,5 – 3 ml en een koffielepel 5 ml.
- Je koffie kan nog beter tot zijn recht komen door het kopje voor te verwarmen. Zo blijft de koffie langer op temperatuur en komen de aroma’s beter naar voren.
- Chocolade de smaak van koffie naturaliseert.
Denk jij nu alles te weten over koffie? Maak hier dan een quiz: https://www.de-koffiemakers.nl/de-koffiemakers/jij-als-koffiemaker/quiz/