Waar zijn de alternatieve muziekgenres gebleven?
Hoe de muziekindustrie steeds minder authentiek werd
(foto: Het KunstPodium)
Ik zet de radio aan. Twee uur lang luister ik. Er wordt veel muziek gedraaid. Allerlei artiesten komen langs. De dj kondigt de nummers netjes aan. Ik hoor steeds andere namen, maar wanneer ik niet geconcentreerd luister, heb ik het gevoel telkens hetzelfde liedje te horen. Een beat op ongeveer 110 BPM, een geautotunede vrouwenstem en een lengte van ongeveer drie minuten. De tekst gaat over de liefde, maar is niet veel diepgaander dan ‘I want to be with you’. Het raakt me niet, er zit geen gevoel in en ik voel geen connectie tussen mij en de artiest. Er is nauwelijks authenticiteit. Ik luister als het ware naar robots die een succesformule telkens opnieuw kopiëren. Goed voor de niet-geïnteresseerde luisteraar, maar oersaai voor mij als muziekliefhebber. Hoe is de muziekindustrie op popgebied zo geworden als het nu is? En waar kan je alternatieve muziek vinden?
H1: De invloed van streaming
Het was 2013, mensen luisterden steeds meer via streaming naar muziek. De streamingplatforms namen de plaats van radio en cd’s in. Ik begon in dat jaar zelf ook steeds minder radio te luisteren en ging zelfgekozen muziek streamen. Anderen konden niet meer voor mij bepalen wat ik luisterde. Voor de consument een fijne vrijheid, maar voor de muziekindustrie was deze verandering ingrijpend. De inkomstenbronnen in 2012, tegenover 2017, laten deze verandering zien.
(bron: NVPI, Infogram)
Streaming zorgde er dus voor dat er nog maar weinig fysieke albums werden verkocht. De platenmaatschappijen verloren daardoor inkomsten. Dat zorgde voor onrust. Er moest op een nieuwe manier geld worden verdiend. Platenmaatschappijen moesten vanaf dat moment alle inkomsten gaan genereren op basis van streaming. Waar vroeger een niche-doelgroep goed kon zijn voor de verkoop van vijftigduizend cd’s van vijftien euro per stuk, is de opbrengt van vijftigduizend streams veel geringer (ca. $1 per 300 streams). Liedjes moesten dus simpeler worden en de doelgroepen werden groter. Zo zouden de cijfers omhoog moeten gaan. Alternatieve doelgroepen verdwenen daardoor uit beeld en alternatieve genres werden nauwelijks meer gepromoot door grote labels.
Voor de gemiddelde luisteraar (de meerderheid) liggen de popliedjes zoals we ze nu horen, het makkelijkst in het gehoor. Daarom worden deze telkens opnieuw gemaakt, met ongeveer dezelfde formule. Zoveel mogelijk mensen moeten het horen. Wat ook meespeelt, is dat de aandachtspanne van de gemiddelde luisteraar korter is dan ooit. Op streamingplatforms bepalen mensen namelijk zelf hoe lang ze luisteren. Liedjes van acht minuten zul je nooit meer voorbij horen komen in de Top 40. Deze grafiek laat de invloed van streaming op de lengte liedjes zien:
(foto: Laura van der Bijl, GFK Single Top 100)
Vraag voor veel muziekliefhebbers is: waar zijn de alternatieve genres? En komen deze, ondanks alle veranderingen, ooit nog terug? Zitten we misschien in een soort cyclus die door de jaren heen weer gaat veranderen?
H2: De popmuziekcyclus
Dat de popmuziek en voorkeur van consumenten voor het digitale tijdperk vaak veranderde, staat vast. In de jaren ‘50 was de rock n’ roll de eerste echt populaire muziekstroming. Namen als Chuck Berry en Buddy Holly waren populair, maar degene die echt voor die tijd staat is Elvis Presley. Hij schreef echter maar weinig eigen nummers en veel bekende bands waren eigenlijk slechts coverbandjes. In de jaren ‘60 kwam daar verandering in, The Beatles braken door. Zij schreven zelf hun nummers waardoor ze een betere connectie met het publiek hadden. Ze combineerden rock n’ roll met bluesmuziek, wat beat-muziek genoemd werd. Naast die stroming kwam ook de folk muziek op. Dat kwam echter in de jaren 70 pas echt tot zijn bloei. Nadat The Beatles uit elkaar waren was het publiek al snel uitgekeken op de beatmuziek.
De jaren 70 werden vervolgens gekenmerkt door gitaren. Er werden ook steeds meer andere genres geboren. Glamrock en discomuziek beleefden hun hoogtijdagen. Bands als Led Zeppelin en Black Sabbath hadden een grote invloed op wat er in de jaren ‘90 zou komen. In de tijd daarvoor waren de harde gitaren even verdwenen. De synthesizers waren in de jaren ‘80 razend populair en de eerste vormen van hip-hop zaten eraan te komen. Er vond in die jaren heel veel ontwikkeling plaats. Wat er nog van de gitaren over was waren power-ballads en hair-metal, bands als Bon Jovi en Whitesnake waren populair en iedereen had wilde haren.
De jaren ‘90 zijn naast de jaren ‘80 het meest veelzijdig. Nooit waren er meer verschillende genres populair. Er was populaire rap, dance, alternatieve rock, punk, ska, britpop, shoegaze en emo-muziek. Artiesten werden beïnvloedt door zowel de Beatles als Led Zeppelin en door zowel Black Sabbath als Bob Dylan. Het authentieke werd weer verkozen boven de verkleedpartijen die de hair-metal met zich mee brachten. Allerlei stijlen werden gecombineerd. Er waren in die tijd ook nog geen computers. Die veranderden later alles.
Dit artikel, van ‘muziekbus’, toont deze genres, en nog wat andere populaire stromingen uit het verleden, met voorbeelden van artiesten die daarbij hoorden.
H3: Hoe computers muziek veranderden
Computers en muziek. Het is voor velen een soort haat-liefdesverhouding. Wie niet echt geconcentreerd naar muziek luistert hoort het niet, maar voor ons als muziekliefhebbers lijkt er wat te missen door de computers. Eind jaren ‘90 kwam het productieprogramma pro-tools op de markt. Opnemen vanaf tape was vanaf dat moment verleden tijd en de zeroes en 10s werden door dit programma gedomineerd.
Met pro-tools zijn producenten in staat om de muziek die wordt gemaakt eindeloos te bewerken, tot perfectie aan toe. Perfectie kan in het geval van muziek een groot nadeel zijn. Muziek is iets dat kan raken, daardoor is het menselijke aspect heel belangrijk. Computers zorgen er echter voor dat alles zo perfect op z’n plaats valt, dat de ‘groove’ en ‘feel’ kan wegvallen.
Zelfs de allerbeste drummer van de wereld kan niet zo goed tempo houden als de computer, maar dat is een goed ding. Juist de imperfectie zou namelijk voor beweging zorgen. Wie danst, moet de muziek wel voelen. Mensen maken het voor mensen. Bovendien kunnen imperfecties ook mooi zijn. De feedback van gitaren die te horen is aan het begin van bijvoorbeeld heel veel Nirvana nummers zouden zorgen voor intensiteit. En net even een noot overslaan op een moment dat niemand het verwacht, zou zorgen dat de luisteraar net weer even zijn/haar aandachtspanne verlengt. Tempoveranderingen zijn niet te merken voor de iemand die niet geconcentreerd luistert, maar hebben grote invloed. Computers hebben vooral slechte invloed gehad op rock muziek.
Rick Beato is een van bekende producer. Hij heeft een YouTube kanaal met meer dan een miljoen abonnees. Hij geeft onder andere tips over het maken van muziek, maar ook over productie. Daarnaast ontleed hij veel legendarische nummers om zijn kijkers duidelijk te maken waarom de muziek zo goed is. Hij heeft zelf ook een moeizame relatie met computers. In dit filmpje laat hij met concrete voorbeelden zien van waarom perfectie in muziek een slecht ding kan zijn en computers daar debet aan zijn.
(via youtube.com/rickbeato)
De computers brengen natuurlijk ook een hoop voordelen met zich mee. Iedereen kan muziek gaan maken vanaf jonge leeftijd en krijgt, dankzij het internet, toegang tot het leren van instrumenten. Jonge artiesten kunnen op internet ook tracks delen en albums uitbrengen, zonder dat ze eerst door een platenmaatschappij moeten worden geaccepteerd. Dat kan een voorbeeld zijn, want platenmaatschappijen kunnen nog weleens negatieve invloed op artiesten hebben.
H4: De invloed van platenmaatschappijen
Dat platenmaatschappijen invloed hebben op welke muziek we horen, is een feit. Platenmaatschappijen zorgen voor distributie van albums en regelen eigenlijk de marketingkant van het product dat je als muzikant maakt. Een platenmaatschappij heeft vaak de goede connecties om muziek bij de radio en naar de winkels/voorpagina’s van streamingplatforms te brengen. Daardoor heeft een contract tekenen bij zo’n maatschappij veel voordelen.
Het nadeel van platenmaatschappijen kan zijn, dat ze de macht die ze hebben soms ietwat misbruiken. Dat doen ze om meer geld te verdienen. Een voorbeeld van een probleem dat veel artiesten met platenmaatschappijen ervaren, is dat ze eigen muziek zo erg moeten veranderen om aan de commerciële wensen te voldoen. Achteraf kan het dan gebeuren dat ze zelf niet meer tevreden zijn over hun eigen werk.
Een voorbeeld daarvan is het verhaal van de band I Nine uit South Carolina.
Het was 2005. Zangeres Carmen Keigans en Brian Howes hadden een jaar eerder de band I Nine opgericht. Het was tijd om de eerste demo op te nemen. De band had, zonder het zelf door te hebben, een uniek geluid. Ze hadden in eerste instantie geen drummer, maar slechts gitaar, bass, cello en zang. De muziek klonk fris, vernieuwend en melancholisch. Het was prachtig. De stem van Carmen werd precies op de juiste manier begeleid. Samen met producer Rick Beato namen ze de demo op, die al snel bij platenmaatschappijen terecht zou komen. Iedereen was onder de indruk en elk label wilde de band contracteren. I Nine werd achter de schermen de meest gewilde band in Amerika. Een liedje van de demo klonk als volgt:
(via youtube.com/inine)
Er volgden gesprekken. Carmen vertelt in een video van Rick Beato dat er met minstens zeven grote labels is gesproken. De band kreeg in het begin van alles aangeboden. Tekengeld, dure studio’s en de beste producers. Labels deden alles om I Nine binnen te harken en andere labels af te bluffen. De band koos na veel gesprekken uiteindelijk voor het label J Records. Ze vertellen in de video van Rick Beato over de keuze. J Records beloofde de band een rooskleurige toekomst. Ze moesten eerst wel een album opnemen. Tijdens die opnames, veranderde de hele sfeer. De mensen van de platenmaatschappij kwamen de hele tijd naar de studio en de producer had van tevoren allerlei instructies gekregen over hoe de band zou moeten gaan klinken. Er moest een drummer worden toegevoegd en de cello was ineens niet commercieel genoeg. Daarnaast moesten de akoestische gitaren worden vervangen door elektrische gitaren. De band werd omgetoverd tot een commerciële pop-rock band. Ze konden er niks tegen doen, want ze zaten vast aan een contract. Het klonk op het uiteindelijke album als volgt:
(via youtube.com/inine)
Het album werd, tegen de verwachting van de platenmaatschappij in, geen succes. De band kreeg geen nieuw contract en andere labels durfden het ook niet meer aan. In 2009 was het over met I Nine. De leden van de band moesten weer terug naar een normaal leven. Rick Beato kan nog steeds niet geloven dat deze band het niet heeft gered door toedoen van ‘zure mensen’ van de platenmaatschappij. “Als deze band hun eigen weg had mogen bepalen, waren ze groter geworden dan ‘Mumford And Sons’, die in 2011 zouden doorbreken. En Carmen Keigans is de beste zangeres waar ik ooit mee heb gewerkt.”
De invloed van de platenlabels is dus groot en hoe muziek klinkt en wat wij horen, wordt voor een groot deel door hun geregisseerd. Het is dan ook één van de redenen dat veel muziek die wij horen hetzelfde klinkt. Platenmaatschappijen zijn in vrijwel elk genre soms een probleem voor artiesten. Zo ook in de hiphop. Dat wordt toegelicht in deze video van Hiphop Madness.
(via youtube.com/hiphopmadness)
H5: Komen alternatieve genres weer terug?
De vraag die bovenstaande stukjes zullen oproepen zijn vast: is er perspectief? Komt weer een revolutie aan met andere muziekstromen?
Het antwoord is ja, al zitten er wel wat maren aan.
Er zijn zeker dingen aan het veranderen. De doorbraak van Billie Eilish is onder andere belangrijk geweest. Haar muziek had een totaal nieuw geluid en zij werd op Soundcloud dusdanig populair, dat niets haar nog kon tegenhouden of veranderen. Nu is ze de grootste vrouwelijke artiest op de wereld, terwijl ze in eerste instantie niet aan het commerciële plaatje van de maatschappijen voldeed. Haar fans zijn ook voornamelijk jong. Het lijkt er dus op dat deze nieuwe generatie behoefte heeft aan echtere muziek met een betekenis. Steeds grotere groepen hebben het vermoedelijk wel gehad met liedjes van stoer ogende artiesten over ‘booties’ en ‘seks’, met halfnaakte vrouwen in de videoclips. Jongeren willen zich aan echte mensen kunnen vasthouden, die één van hun zijn en waar ze verbinding mee voelen.
Daarnaast zijn er de laatste jaren weer wat meer radiostations te vinden die zich op bepaalde genres focussen. In Nederland is Kink FM, het alternatieve radiostation van Nederland, sinds een jaar weer terug. Dat station is nu nog niet op de FM te ontvangen, maar de luistercijfers zien er, volgens dit artikel van spreekbuis.nl veelbelovend uit. Dat zegt dus iets over de behoefte van het publiek.
(de laatste luistercijfers via: radiofreak.nl)
Ook is podcasting echt mainstream aan het worden. Iedereen kan dingen publiceren en bespreken op het internet en zich daarna groeperen en anderen beïnvloeden. Dat alles zorgt ervoor dat platenmaatschappijen steeds minder touwtjes in handen krijgen wat betreft de muziekkeuze van mensen. Zo nadelig als computers voor muziek kunnen zijn, zo veel voordelen neemt het internet met zich mee. De groei van het aantal podcastluisteraars, is goed te zien in deze grafiek:
(bron: Statista)
Als alle positieve aantallen blijven toenemen, zullen de veranderingen vroeg of laat zichtbaar gaan worden voor het grote publiek. Voor ons als muziekliefhebbers, is de verandering al zichtbaar. Spotify zal je, ondanks dat je zelf kunt kiezen, altijd wel een kant op willen sturen. Hoe dat werkt lees in dit artikel van Computer Totaal, geschreven door Justin Doornekamp.
H6: Hoe vind je zelf goede muziek?
Nu de alternatieve genres nog niet helemaal terug in het publieke domein zijn, waar kan je het dan nu al vinden? Ik heb daar zelf een aantal methodes voor. De eerste methode is op Spotify kijken. Als je alle aanbevolen lijsten negeert en zelf naar afspeellijsten zoekt, is er een hoop te vinden. Ik neem nu als voorbeeld indie-rock. Dat wordt overal ter wereld gemaakt, maar levert nauwelijks hits op en zal dus minder snel worden aanbevolen.
Wat ik doe om het te vinden is heel simpel: ik tik op Spotify bijvoorbeeld ‘indie rock new 2020’ in. Dan komen er allerlei afspeellijsten tevoorschijn met nieuwe muziek uit dat genre. Iedereen heeft wel lokale bands in de buurt die hij/zij erin kan zetten. Vooral afspeellijsten die door meerdere mensen worden gevuld, zijn daardoor interessant. Vervolgens maak ik zelf een afspeellijst aan en voeg ik de leukste nummers daaraan toe. Dit doe ik met alle genres die ik leuk vind en zo mis ik geen goede liedjes. Soms laat ik het ook nog aan vrienden horen, waardoor zij het ook gaan luisteren. Zo steunen we kleine artiesten. Mijn afspeellijst van 2020 op Spotify, ziet er tot nu toe zo uit:
De andere methode die ik toepas is op forumsite Reddit kijken. Daarop zijn voor letterlijk alle onderwerpen sub-fora te vinden. Zo ook voor elk muziekgenre dat maar te bedenken is. Op die pagina’s worden door andere liefhebbers van de genres allerlei liedjes geplaatst en ook gezamenlijke afspeellijsten samengesteld. Het is ook handig als bands zichzelf willen promoten en nog geen luisteraars gehad hebben. Naast liedjes worden er ook interviews en live optredens van artiesten op geplaatst. De genres hebben echt allemaal een subreddit, je kunt allerlei zoektermen invoeren en zelfs met andere liefhebbers privé praten. Alleen kijken is uiteraard ook al goed genoeg.
De subreddit van de indie-rock die ik nu als voorbeeld gebruik, kun je hier bekijken
Voorbeelden van bands die ik via dat platform heb ontdekt en waar ik echt fan van ben geworden, zijn The Beths en One South Lark.
The Beths:
(via youtube.com/thebeths)
One South Lark:
(via youtube.com/onesouthlark)
Naast al deze methodes, luister ik dus ook naar Kink FM om nieuwe muziek te ontdekken.
Wacht dus niet op de ontwikkelingen in de industrie en start, op basis van deze methodes, snel je eigen zoektocht!
H7: contentcuratie
Wil je meer weten over waarom alle muziek hetzelfde lijkt te klinken en platenmaatschappijen hun beleid moesten veranderen toen streaming populair werd? Kijk dan deze explainer video van Paul Democritou:
(via youtube.com/pauldemocritou)
Wil je meer lezen over de verdienmodellen van de muziekindustrie in de tijd van streaming, lees dan dit artikel op NPO-focus van Renske Marseille: https://npofocus.nl/artikel/7815/hoe-heeft-streaming-de-muziekwereld-veranderd-
Wil je meer lezen over hoe platenmaatschappijen vat kregen op de consumenten in het internet tijdperk? Lees dan dit artikel van Karel Smouter op de website van De Correspondent: https://decorrespondent.nl/4428/zo-kregen-platenmaatschappijen-vat-op-het-internet/653382555408-5a0ae403
Wil je de evolutie van de verschillende genres en de verandering per jaar (ook van voor de jaren ‘50) in een bewegende tabel zien? Kijk dan dit filmpje van het kanaal Data Is Beautiful:
(via youtube: Data Is Beautiful)
Zou je nog meer willen weten over invloed van computers op muziek? Lees dan dit artikel op music.org: https://www.music.org/index.php?option=com_content&view=article&id=2675:the-impact-of-technology-on-the-musical-experience
Wil je meer lezen over de moeizame band tussen artiesten en platenmaatschappijen? Dit artikel van Buzz Feed maakte een lijst van artiesten die er liedjes over schreven: https://www.buzzfeednews.com/article/azafar/18-songs-about-how-record-labels-suck
Wil je het verhaal van I Nine van de band zelf horen? Kijk dan deze livestream van Rick Beato met de band, waarin de leden een deel van het verhaal vertellen:
(vanaf 2:20) (via youtube.com/rickbeato)
Muziek en wetenschap gaan samen, in de toekomst zullen streamingplatforms zelfs kunnen gaan onderzoeken waarom bepaalde liedjes ons raken, benieuwd hoe dat werkt? Lees dan dit artikel op Scientias van Tim Kraaijevanger: https://www.scientias.nl/gaat-spotify-toekomst-analyseren-hoe-muziek-jou-raakt/
Benieuwd naar nog meer manieren om nieuwe muziek te ontdekken? Lees dan dit artikel op de website van De Correspondent van Rufus Kain: https://decorrespondent.nl/5946/tien-manieren-om-dit-jaar-nieuwe-muziek-te-ontdekken/877374136056-4e6908c2