Doorgaan tot je erbij neervalt
Je hebt er vast over gehoord: de prestatiemaatschappij of prestatiegeneratie. Veel twintigers hebben last van prestatiedruk. We vinden dat we moeten presteren, dat we constant successen moeten behalen. Allemaal zijn we druk. Iedere dag weer. We werken knetterhard. Zo hard dat we er aan onderdoor gaan. Zo’n 21 procent van de 25 tot 35-jarigen heeft soms last van burn-outachtige klachten. Maar hoe zorg je dat je gelukkig wordt in de huidige prestatiemaatschappij?
Hoofdstuk 1: Voor wie doe ik het eigenlijk?
Voor wie doe ik het eigenlijk? Iets dat ik me als millenial regelmatig afvraag. Ik had gewild dat ik deze vraag al langer geleden aan mezelf kon stellen.
Rond mijn veertiende zat ik huilend bij de decaan van mijn middelbare school. Ik moest naar de havo, terwijl ik graag naar het vwo wilde. Nee, ik móést en zou naar het vwo. De decaan vertelde dat ik het mocht proberen, maar dat ik daar niet gelukkig zou worden en het waarschijnlijk niet zou gaan halen.
Toen ik mij een aantal jaren later af begon te vragen waarom ik per se naar het vwo wilde, kwam ik tot een confronterende conclusie. Ik wilde het niet omdat al mijn vriendinnen ook vwo gingen doen. Ook niet omdat ik vond dat ik te slim was voor de havo en dat ik meer uitdaging nodig had. Nee. Ik wilde het omdat mijn zus ook vwo deed. Ik was bang dat mijn ouders niet trots zouden zijn als ik havo ging doen. Achteraf gezien ben ik blij dat ik naar mijn decaan heb geluisterd en naar de havo ben gegaan. Ik was jong en moest nog veel ontdekken. Ik zit nu, na zeven jaar havo en drie verschillende studies, eindelijk op mijn plek. Toch kom ik nog regelmatig in een situatie terecht waarin ik merk dat ik dingen doe om goed over te komen op anderen.
Toen ik een tijdje geleden ‘voor wie doe ik het eigenlijk’ googlede, was ik ontzettend blij dat ik op een campagne van SIRE stuitte. Blijkbaar ben ik niet de enige die regelmatig dingen doet voor anderen. En dat terwijl ik weet dat het niet goed is. Gelukkig bevestigt SIRE dat het niet goed voor je is: uit onderzoek blijkt dat we het gelukkigst worden als we dingen doen die we zelf willen en niet omdat we succesvol willen overkomen op anderen.
Ik besluit om vanaf nu nog vaker stil te staan bij deze vraag en mijn geluk en gedrag niet langer af te laten hangen van anderen.
Hoofdstuk 2: Wat houdt de prestatiemaatschappij in?
De prestatiemaatschappij is een samenlevingsvorm waarin we constant bezig zijn met presteren. Door betere prestaties te leveren, krijgen we een betere positie en een hogere beloning. Helaas is het zo dat we, onder andere door sociale media, altijd zien dat het beter kan. Hierdoor is ons eigen prestatie al snel niet meer genoeg waard en willen we verder. Het is eigenlijk nooit genoeg.
We vergelijken onszelf constant met anderen en we moeten altijd maar bezig en druk zijn.
Zoals Ernst-Jan Pfauth van De Correspondent zegt: “Vroeger was een mooie auto het statussymbool, nu is druk zijn hetgeen waar je indruk mee maakt. Hoe bezetter je overkomt, hoe belangrijker je lijkt.” We werken te hard en krijgen er te weinig voldoening voor terug.
Hoofdstuk 3: Waarom hebben zoveel millennials last van een depressie of burn-out?
Steeds meer millennials lijken last te hebben van vermoeidheid, slapeloosheid, lichamelijke pijnen en concentratieproblemen. Allemaal burn-outachtige klachten. Maar waar komen al deze klachten vandaan? Is het de druk die we onszelf opleggen of het constant vergelijken met anderen op sociale media?
Journalist Dominique Prins, moeder van twee late millennials, staat perplex dat zoveel van haar zoons generatiegenoten een burn-out of depressie krijgen. “Komt dat echt alleen door de hoge prestatiedruk en sociale media, of is er meer aan de hand?” Dat laatste blijkt het geval te zijn.
Veel millennials zijn opgegroeid met een maakbaarheidsideaal. Je kunt alles worden wat je wilt, als je maar je best doet. Dit klinkt natuurlijk geweldig. Aan de ene kant is dat het ook. We hebben tegenwoordig oneindig veel mogelijkheden. We kunnen en mogen zoveel doen. Aan de andere kant is dit eng. We leggen de lat heel erg hoog, want we kunnen alles worden wat we willen. Maar wat als dit toch niet het geval blijkt te zijn? Heb je dan niet goed genoeg je best gedaan?
Waarschijnlijk heb je wel je best gedaan, maar blijkt dat je toch niet álles kunt worden wat je maar wilt. Hierdoor kun je het gevoel krijgen dat het aan jezelf ligt. Er ontstaat een soort taboe op falen en hulp vragen. Langzaam raken we emotioneel uitgeput. We krijgen meer stress en we belanden in een soort vicieuze cirkel. Dit gaat door tot ons lichaam zegt: “tot hier en niet verder!”, oftewel een burn-out.
Hoofdstuk 4: De invloed van sociale media
Jezelf vergelijken met anderen is iets wat eigenlijk altijd al gebeurt. Het is heel normaal. Op deze manier stellen we een norm.
Alleen is er één ding veranderd ten opzichte van een aantal jaar geleden: de komst van sociale media. De vergelijkingen die we maken met anderen zijn niet meer realistisch. Mensen zijn toch minder snel geneigd om negatieve gebeurtenissen te delen op sociale media. We zien veelal perfecte plaatjes (met filter) en topprestaties.
RTLnieuws schrijft dat volgens Brits onderzoek Instagram het medium is met het slechtste effect op de gezondheid van jongeren. Het kanaal zou onder andere zorgen voor slaapproblemen, onzekerheid (over het lichaam), nerveuze en depressieve gevoelens en eenzaamheid. Dit zou komen doordat het platform erg beeldgericht is.
Vooral wanneer we (relatief) onbekenden volgen op instagram, is de kans op depressieve gevoelens groter. Dit is ook niet gek. We volgen veel influencers en bekende personen die gesponsorde posts plaatsen. Hierdoor hebben zij de mooiste spullen in handen en mogen ze deelnemen aan jaloersmakende activiteiten. Bovendien kun je het moeilijker relativeren, omdat je de ongefilterde persoon (en zijn/haar situatie) niet echt kent.
Zouden we dan moeten stoppen met het gebruik van sociale media? Nee, dit is absoluut niet nodig. Zolang je bewust bent van het feit dat er veel onrealistische beelden te vinden zijn op sociale media. Daarnaast kun je er voor kiezen om hier zelf niet (meer) aan mee te doen.
Mochten de te mooie plaatjes je nou echt ongelukkig maken? Dan kan je alle influencers, topmodellen en bekende personen natuurlijk ook gewoon ontvolgen.
Hoofdstuk 5: Born to be an influencer
De prestatiedruk lijkt voor de nieuwere generatie (generatie Z) niet beter te worden. Sterker nog, kinderen zijn op steeds jongere leeftijd te vinden op sociale media. In de Videoland-documentaire ‘Born to be an influencer’ wordt een intiem en eerlijk inkijkje gegeven in het leven van kidsinfluencers.
Gedragswetenschappers en psychologen vragen zich af of het wel goed is om kinderen op zo’n jonge leeftijd al bloot te stellen aan sociale media. Zoals zij in de documentaire benoemen: “De druk om kijkcijfers te houden is enorm, dus je wijkt steeds meer af van je normen en waarden.” en “Als je zo zelfbewust bent opgegroeid, heb je dan nog wel een innerlijke identiteit kunnen ontwikkelen of is het alleen een uiterlijke identiteit?”.
Wat de invloed is op het latere leven van kidsinfluencers, is nog niet bekend. Je hoopt dat ze hun leven niet al teveel laten bepalen door hun volgers op sociale media, maar er wordt gevreesd voor het ergste.
Hoofdstuk 6: Hoe zorg je ervoor dat je niet bezwijkt onder de prestatiedruk?
Ondertussen begrijp je wel dat we in een lastige maatschappij leven. Hoe ga je hier nou zo goed mogelijk mee om. En het belangrijkste: hoe zorg je ervoor dat je niet bezwijkt onder de druk?
Mischa Verheijden sprak met Ernst-Jan Pfauth over zijn Dankboek. Dagboek voor een tevredener leven. Het is een boek waarin duidelijk wordt wat de belangrijkste voorwaarden zijn voor dagelijkse voldoening en hoe je die kunt creëren in je leven. Ernst-Jan Pfauth omschrijft voldoening als ‘het ervaren van geluk door de betekenis van de dingen die we dagelijks doen. En niet door de beloning die ze eventueel kunnen opleveren.’
Na talloze zelfhulpboeken en studies, is Pfauth uiteindelijk tot vier strategieën voor het vinden van dagelijkse voldoening gekomen:
- Je werk, hobby’s en projecten als oefenen zien. Ironisch genoeg vergroot oefenen ook nog de kans dat je je doel bereikt.
- Ruimte maken voor flow en rust in je leven. Flow is een staat van opperste concentratie waar we als mensen heel veel geluk door ervaren. Daar win je ook tijd mee, die je aan uitrusten kunt besteden.
- Je leren richten op anderen. Mensen zijn sociale wezens en doen er verstandig aan zich om elkaar te bekommeren en in elkaar te investeren.
- Actief oefenen in dankbaar zijn. “Alle mensen die ik interviewde en die hun leven of zichzelf gelukkig noemden, gaven – zonder uitzondering – aan dat ze actief dankbaarheid beoefenden, en schreven het daaraan toe dat ze zo gelukkig waren”, stelt de Amerikaanse wetenschapper Brené Brown.
Ernst-Jan Pfauth, mede-oprichter en CEO van De Correspondent, is al jaren aan het onderzoeken hoe we gelukkig en gezond kunnen zijn in de prestatiemaatschappij. “Door het streven naar de perfectie, voelen we altijd de druk om nog beter te presteren, nog eerder dan anderen te beginnen met werken én nog langer door te gaan. Door onze smartphones zijn we ook buiten werktijd bereikbaar: wie om elf uur ‘s avonds nog een belangrijke mail verstuurt, is een held.”
Zijn Dankboek moet een startpunt zijn om met zijn allen die prestatiemaatschappij te veranderen.
Hoofdstuk 7: Meer weten?
Thea van Wijk gaat dieper in op de druk van sociale media op jongeren.
Hebben we nog ‘gezonde zin’ in ons werk? Dat onderzoeken bedrijfsarts Daan Breederveld en journalist Peter-Henk Steenhuis in een nieuwe serie columns.
Omgaan met de prestatiemaatschappij
Voor meer tips en informatie over de prestatiemaatschappij.
Op deze website vind je alle nodige informatie en tips over prestatiedruk.