Een week voordat mijn opa stierf hielp ik hem verhuizen naar een ouderenwoning. Ik sjouwde met zware dozen die naar een kleine kamer gebracht moesten worden.  Ik vroeg hem wat er in zat.  “Daar kom je binnenkort achter.” antwoordde hij. Ik begreep niet wat hij bedoelde. Een week later, een dag nadat hij stief, kwam mijn vader aan met diezelfde verhuisdozen. Ze waren voor mij.

In de dozen zaten honderden vinyl platen. Frank Sinatra, oude discoplaten van mijn vader en zijn broer en talloze

klassieke vinyl van Tchaikovsky, Schubert en Bach. Het was niet mijn muziek, maar ik raakte geïntrigeerd.  Bij de grammofoonplaten zat ook een oude, stoffige platenspeler. Deze functioneerde niet meer goed. De naald moest vervangen worden, de kap was afgebroken en het ding kon niet meer rechtstaan door de kapotte poten. Mijn vader en ik brachten het naar een kringloop in de hoop dat we de kapotte platenspeler voor een goede prijs konden ruilen met een werkende.

Het lukte. Thuis zette mijn vader Sade op; een oude Engelse zangeres die in de jaren tachtig bekendheid verwierf. De platenspeler stond niet aangesloten op een versterker en ik hoorde heel zacht de muziek van de naald afkomen. Wonderbaarlijk. Zo had ik muziek nog nooit ervaren.

 

Hoofdstuk 1

Het verliezen van de sfeer

Als kinderen dansten mijn zusje en ik op de cd “Wild Geraas” van Jochem van Gelder. Het was een andere tijd: we waren jong en deden alsof we pieten waren. We sprongen van bank naar bank, alsof het de daken van huizen waren, waar we cadeaus moesten afleveren. Het was allemaal leuk, maar het leukste vond ik het openmaken van de cd-hoes, het plaatsen van dat kleine schijfje, het indrukken van de knop en de cd langzaam steeds sneller zien draaien tot de eerste noten tevoorschijn kwamen.

Dit ritueel maakte de muziek enigszins tastbaar, het gaf voldoening. Nadat de cd langzaam versleet en hij niet meer bruikbaar was zou ik dit gevoel een hele lange tijd niet meer krijgen.

Van mijn muziekleraar moest ik de liedjes die ik moest oefenen opzoeken op Youtube. “Hier kan je alles gratis beluisteren!” vertelde hij enthousiast. Enthousiast was ook ik. Het opende een hele nieuwe wereld, waar ik met één klik op de knop iets nieuws had ontdekt; iets dat ik nog nooit had gehoord.

Voor mijn twaalfde verjaardag kreeg ik een mp3 speler waar duizend nummers op konden worden gezet. Ik leerde mezelf aan hoe ik muziek op de computer kon downloaden en het op de mp3 speler kon zetten. Ook dit was een bezigheid: het vinden van de goede download en het maken van je eigen mapje met nieuwe nummers. Er zat tijd en moeite in.

Toen kwam Spotify, het digitale platform waar bijna alles wat ook maar op muziek lijkt, te vinden is. Mijn vader nam een familieabonnement en het hele gezin zat de hele dag met koptelefoons op. Het was makkelijk, snel en het maakte lijsten voor me op basis van wat ik eerder beluisterd had. Ik luisterde op de fiets, de bus, op school en op mijn werk. De muziek was elk uur van de dag beschikbaar. Ik betrapte mezelf er op dat ik de helft van de tijd niet echt luisterde of door had dat er muziek op stond.

Door digitale muziekplatformen was de sfeer van het luisteren naar muziek verdwenen. De ervaring die ik als klein kind bij de cd van Jochem van Gelder had was compleet weg. Dit gevoel kreeg ik weer terug toen mijn vader een oude plaat van mijn opa opzette. We gingen zitten, dronken een biertje en luisterde naar de muziek. Het was nog beter dan een cd. Maar waarom?

 

Hoofdstuk 2:

De vinyl gek

Tom Scheurs (26) spaart al jaren vinyl. Een paar jaar geleden verkocht hij mij via Marktplaats zijn oude platenspeler. Sindsdien houden we contact. In zijn woonkamer staat een kast met duizenden euro’s aan platen. Ik ben benieuwd waarom hij zo geobsedeerd is met Vinyl.

Dat is een aardige collectie die je hier hebt staan Tom.

“Yep. Ik heb belachelijk veel geld uitgegeven aan platen”.

Hoe ben je begonnen met het luisteren van Vinyl?

“Ik was vroeger een gamer. Ik zat nachtenlang op mijn kamer Legue of Legends te spelen. Mijn moeder drong altijd aan dat ik eens naar buiten moest gaan. Ze kocht een kaartje voor een concert van een band waar ik fan van was. Met tegenzin ging ik er heen.

Het concert was geweldig. Ik moest van mezelf iets van de band kopen maar had niet zo veel geld. Het enige wat ik kon kopen was een plaat. Toen der tijd wist ik niet eens was dat was, maar ik vond het er wel cool uit zien. Thuis haalde mijn moeder een platenspeler van de zolder. De rest is geschiedenis”.

Spaar je vinyl voor de muziek of voor het verzamelen?

“Allebei. Ik heb geen platen waar flutmuziek op staat. Het is een hele andere ervaring om je favoriete nummer op vinyl te horen in plaats van je JBL box. Als ik iets op Spotify ontdek, moet ik er ook een plaat van hebben.

De plaat zelf is misschien nog de grootste ervaring van het luisteren naar Vinyl. Het maakt de muziek tastbaar. Je hebt echt iets in je hand wat speciaal is. Het is fascinerend om te weten dat groeven en een naald die muziek creëren.

Dan heb je nog de cover. Ik zeg altijd: Vinyl hoezen zijn net posters. Je kan je lp’s ook in laten lijsten en aan je muur op hangen”.

Is het een dure hobby?

Het is vreselijk duur, maar het is het allemaal waard. Ik zie lp’s dan ook als een investering. Je weet natuurlijk nooit of iets later veel geld waard wordt, maar je weet wel dat je over veertig jaar nog steeds trots op je collectie bent. Het geeft het gevoel alsof je iets terug geeft aan de artiesten door de platen te koesteren. Zo’n gevoel zal je nooit met Spotify krijgen.

Peter heeft me de hele avond platen laten horen. Het is mooi om te zien dat zijn ogen glinsteren als hij zijn enorme verzameling doorspit.

Hoofdstuk 3 

Maarrrrrr hoe werkt dat dan?

Tom vertelde me dat hij het fascinerend vond dat wat groeven en een naald muziek konden laten horen. We weten allemaal dat het zo werkt, maar hoe werkt het nou echt?

Muziek is geluid. Geluid zijn golven die hun omgeving laten trillen. De trillingen kunnen zich overal

doorheen verplaatsen: lucht, water, glas en aarde. Een goed voorbeeld hiervan is communiceren met een blik en touw. Je praat in het ene blik, het blik trilt en laat het gespannen touw trillen, waardoor het blik aan het andere uiteinde van het touw hetzelfde trilt als de trillingen die jij met je stem maakt. 

Trillingen kunnen ook op beeld worden vastgelegd. Als geluidstrillingen een klein pennetje laten trillen dat op papier staat, zie je letterlijk hoe het geluid op papier er uit ziet.   Stel dat dit met een naald gebeurt op een stuk hard materiaal. Dan komen er groeven in te zitten die gecreëerd zijn door geluid.

Een platenspeler doet eigenlijk het tegenovergestelde. De groeven die door de trillingen van het geluid zijn gecreëerd, laten de naald van de platenspeler mee bewegen. Zo ontstaan dezelfde trillingen als het originele geluid.

Door de groeven in de plaat begint de naald te trillen. De naald beweegt tussen twee magneten in. De trilling wordt zo omgezet in een elektrisch signaal. Dit signaal wordt naar de speakers gestuurd die bewegen en zo trillingen in de lucht veroorzaken. Zo ontstaat er geluid.

Te ingewikkeld? Kijk dan even deze video:

 

Hoofdstuk 4:

Wat is beter, digitaal of vinyl?

Peter Schoor (25) werkt bij het bedrijf Music On Vinyl. Dit bedrijf is een recordlabel wat hoge kwaliteit vinylplaten heruitbrengt. Het zijn albums van artiesten die oud zijn, maar nog steeds heel populair. Denk aan artiesten als Oasis, Madonna of Elton John. Je hoort vaak dat grammafoonplaten beter ‘klinken’ dan de muziek die je op digitale streamplatformen draait. Is dit wel echt zo? En waarom is dat dan zo? Als iemand hier antwoord op kan geven is het Peter Schoor wel.

“Als je puur naar geluidskwaliteit kijkt, dan is digitaal gestreamde muziek veel beter. Bij vinyl hoor je altijd wel een paar kraakjes, omdat de naald dan een beetje stoffig is of de plaat zelf. Ook kunnen er meer technische snufjes aan digitale muziek worden gevoegd waardoor het net wat beter klinkt.”

“Het ligt er natuurlijk ook aan of je goede kwaliteit hardware hebt. Als je een goede platenspeler hebt, een goede versterker en goede geluidsboxen op een net nieuwe plaat, dan heb je niet zo’n schel geluid als dat je op een cd of een streamingplatform hebt.”

“Het gaat er vooral om wat de luisteraar het fijnst vindt. Veel mensen zeggen dat vinyl beter klinkt omdat ze er een betere ervaring mee hebben. Ze gaan er echt voor zitten en dat maakt dat ze ook bewuster naar de muziek luisteren. Het is dus niet zozeer dat de kwaliteit beter wordt omdat het vinyl is, maar omdat de luisteraar er zelf meer mee bezig is. Een plaat draaien klinkt ook veel menselijker. Veel vinyl liefhebbers zijn analoge mensen in een digitale wereld. Ze voelen zich meer thuis als het een beetje kraakt.”

Als je zelf het verschil wil horen kun je dit filmpje beluisteren:

 

Hoofdstuk 5:

Set-up voor beginners

Vinyl draaien kan een hele dure hobby zijn. Het is zonde om voor duizend euro een platenspeler, een versterker en geluidsboxen te kopen en erachter te komen dat je er niet zo veel gebruik van maakt. Stel dat je net als ik van je opa of oma een platencollectie erft en toch benieuwd bent naar hoe dat klinkt, maar niet veel geld kan of wilt uitgeven, dan zijn er goedkopere opties.

Er worden redelijk veel goedkope platenspelers aangeboden waar je als consument heel erg mee moet uitkijken. Een goedkoop merk is bijvoorbeeld de Crosley platenspelers. Deze zien er leuk uit, maar zorgen dat je platen na een paar keer draaien vaak grote krassen krijgen. Waar moet je wel naar kijken?

AKAI ATT05U – Professional Belt Drive USB Turntable 

Dit was mijn eerste platenspeler. Ze worden vaak op Marktplaats voor een prik aangeboden. De echte vinylveteraan

zal je uitlachen, maar onderschat deze platenspeler niet. Als je hem online koopt moet je voor de zekerheid even de naald vervangen. Naalden kan je kopen bij de Mediamarkt of een lokale recordstore. De platenspeler heeft de optie om hem via een oude cd-speler te laten spelen. Zo hoef je geen versterker van vierhonderd euro te kopen.

Audio-Technica AT-LP60X

Deze platenspeler is iets duurder, maar relatief nog steeds goedkoop. Hij heeft de mogelijkheid om je platen om te zetten naar digitale bestanden. Dit kan heel handig zijn als je oude platen hebt geërfd en de muziek zo ver over datum is dat het nergens online staat.

 

 

Vervolgens heb je een versterker nodig. Goede versterkers worden al snel duur. Als je een dag lang alle kringlopen in

de stad afgaat kom je voor een degelijke prijs vaak wel een versterker tegen. Echte geluidskenners zullen dit nooit doen, maar om de wereld van de vinyl te ontdekken is dit een hele goede optie. Ben je niet zo van de tweedehands spullen? Dan raad ik de Dynavox CS-PA1 MK aan. Hij is erg goedkoop en erg klein. Ze noemen het ook wel de “pocket” versie. Voor een paar tientjes heb je een nieuwe versterker die doet wat hij moet doen.

 

 

 

 

 

Hoofdstuk 6:

Concerto 65 jaar

Concerto is misschien wel de bekendste platenzaak van Nederland. De zaak ligt in de Utrechtsestraat in Amsterdam en is door de jaren heen uitgegroeid tot een echt cult-paleis. Vinyl fans uit heel het land moeten bij een bezoekje aan onze hoofdstad een kijkje nemen of de mythische verhalen over beroemdheden, zeldzame platen en de huiselijke sfeer waar zijn.

Dit jaar bestaat Concerto 65 jaar. Op Facebook deed de zaak een oproep aan klanten om bijzondere verhalen in te sturen. Historicus Ewoud Kieft schrijft namelijk een boek over de geschiedenis van de zaak. Er komen meerdere mensen aan het woord, zoals de zoon van oprichter Gijs Molenaar:

“Het is een publiek geheim dat de zaak vroeger illegale platen verkocht. De platen waren dan gestolen en werden aan ons verkocht door zweverige hippies die wat extra’s wilden verdienen. Veel vaste klanten denken vaak terug aan deze tijd. Het was spannend en leuk.”

Ik raad iedereen die een beetje geinteresseerd in vinyl is aan om Concerto eens te bezoeken. Het is een plek waar de feeling van het ouderwetse hangt. Dat valt niet na te bootsen in een longread als deze.

bron:

van Brummelen, P. (2020, 10 mei). Concerto viert verjaardag: al 65 jaar de vaste stek voor Amsterdamse muziekfreaks. Geraadpleegd op 18 mei 2020, van https://www.parool.nl/kunst-media/concerto-viert-verjaardag-al-65-jaar-de-vaste-stek-voor-amsterdamse-muziekfreaks~b480faf1/

 

Hoofdstuk 7

Goedkope pareltjes

Vinyl liefhebbers staan er niet om bekend dat ze van hedendaagse popmuziek houden. Daarom komt het ook zelden voor dat recordstores als Concerto, Waxwell records of Sounds een grote afdeling van artiesten als LMFAO of Kanye West hebben. Het voordeel hier van is dat er veel tweedehands platen in omloop zijn, die vaak voor een goedkope prijs kunnen worden gekocht. Het is de truc om te weten waar je moet zoeken. Ik heb een paar voorbeelden uitgekozen die je misschien kunnen helpen om voor een voordelige prijs met het verzamelen van vinyl te beginnen.

Warren Zevon – Excitable Boy

Wie de serie Californication heeft gezien moet Warren Zevon kennen. Ik kocht deze plaat samen met mijn moeder bij een kleine platenzaak in de 9 straatjes in Amsterdam. Het is een plaat die je niet zo snel meer tegen komt maar nog erg gewild is. Het is dan ook belangrijk om naar de kleine zaakjes te gaan, omdat de kans dat de pareltjes voor je neus weg worden gegrepen minder groot zijn.

Prijs: 10 euro

John Coffey – Bright Companions

Goedkoop betekent niet altijd tweedehands. Menig punk-rock liefhebber kent deze band uit Utrecht wel. Na een paar jaar Nederland te hebben dood gespeeld op onder andere Pinkpop en Bevrijdingspop is de band gestopt. Voor een nieuw, nooit gedraaide plaat kon ik dit exemplaar heel voordelig op de kop tikken.

Prijs: 15 euro

Johnny Jordaan – De grootste successen

Als je regelmatig in een Jordaans café zit moet je deze man kennen. Het is zo’n plaat die je nooit beluistert en waarbij je, als je hem wel luistert, je partner het bloed onder de nagels vandaan haalt. Daarom is het een leuke plaat om te hebben. Deze plaat kocht ik in een kringloopwinkel voor een belachelijk goedkope prijs.

Prijs: 1,50 euro

AC/DC – Let There Be Rock

Soms kom je op de meest rare plekken pareljes tegen. Zo was ik in een Big Bazaar in Capelle aan den IJssel toen ik er achter kwam dat ze daar een kleine hoeveelheid platen verkochten. Ik kocht er in totaal vier, waaronder dit legendarische album. Gloednieuw.

Prijs: 7,50 euro