Wat is een burn-out?

 

“Ik voelde me leeg. Ik was in een negatieve spiraal beland en wilde alleen maar in mijn bed liggen. Het was verschrikkelijk”, zegt Lotte, 20 jaar en nu al een burn-out.

Stress op je werk, deadlines op school en een gezellig, druk privéleven. We kennen het allemaal. Maar het gevaar is erin doorslaan. Doorgaan tot je niet meer kunt, nachten veel te weinig slapen, werken op dagen dat je het eigenlijk niet moet doen en ga zo maar door. En dan wordt het te veel. De energie en motivatie raakt op en het irritatiegehalte gaat omhoog. Je krijgt te maken met een burn-out. Maar hoe voelt dat nou precies en wat kan je er tegen doen?

 

Hoofdstuk 1

Ervaring van Lotte met een burn-out

Voor Lotte (20) kwam haar dieptepunt in de zomer van 2017. Ze was op een verjaardag toen ze een paniekaanval kreeg en dat was het begin van een burn-out. Ze had achteraf gezien al last van veel meer klachten maar stond op de automatische piloot en ging maar door. Uiteindelijk door veel rust en een strakke planning is ze er weer helemaal bovenop.

Hoe is het ontstaan?

Doordat Lotte op de automatische piloot stond, ging ze maar door en door. Er was geen moment van rust in haar leven. Naast haar hbo-studie, wat al een flink aantal uren in de week kost, werkte ze heel veel. Ze voelde zich daartoe verplicht om haar studie bij elkaar te sparen en het sociale leven te kunnen betalen (festivals, feestjes etc.). Wanneer iemand aan haar vroeg of ze iets wilde doen over een uur, was dat eigenlijk al zo vermoeiend dat ze veel stress ervaarde.

Naast haar studie, werkte Lotte zo’n 30 uur in de week. Toen de schoolvakantie aanbrak, verhoogde dit naar 60 à 70 uur in de week. Naast deze uren werken, was ze ook veel in de kroeg te vinden. Hierdoor rustte ze niet uit. Als ze een avond vrij was, gebruikte ze die niet om vrij te zijn, maar om het sociale contact te onderhouden.

Hoe voelde ze zich?

Achteraf gezien eigenlijk vooral heel erg moe. Moe in de zin van nergens zin in hebben. Ook gaf een verplichting al heel veel stress. Toen ze op de verjaardag was en de paniekaanval kreeg, voelde ze een hevige druk op haar borst en begon ze met hyperventileren. Dit vond ze super eng en dit was ook de druppel. Hierdoor ging ze naar het ziekenhuis. Later, toen ze was gestopt met werken, was ze vooral heel emotioneel. Ze huilde heel veel, elke dag wel, en wilde vooral graag alleen zijn.

Haar moeder vertelde dat ze het al een half jaar aan zag komen. Ze kon zeggen wat ze wilde, het kwam niet binnen bij Lotte. Ze vond dat Lotte erg geïrriteerd was en eigenlijk durfde ze geen vragen te stellen, bang dat Lotte zou ontploffen. Ook vond ze Lotte heel gesloten. Ze vertelde niks thuis en sloot zich erg af.

Wat heeft ze eraan gedaan?

Na de paniekaanval is ze naar het ziekenhuis gegaan. Zij vertelden Lotte dat er niets aan de hand was. Daarna ging Lotte naar de huisarts. Deze vertelde haar echter dat ze bijna overspannen was en tegen een burn-out aanzat. De dokter vertelde haar dat ze moest stoppen met werken. Daarnaast had Lotte een vakantie van drie weken geboekt. Op deze vakantie heeft ze vooral heel erg uitgerust en veel gepraat met haar vriend. Dit heeft Lotte heel goed geholpen. Samen met haar vriend heeft ze hierna een planning gemaakt.

In deze planning staat hoeveel uur per week ze mag werken enzovoort. Dit zorgt voor rust en grenzen. Ze heeft gemerkt dat het durven van grenzen stellen aan werkgevers en/of vrienden heeft geholpen voor rust in haar hoofd.

Ook heeft ze therapie gevolgd en verschillende trainingen en cursussen gedaan. Deze therapie heeft vooral goed geholpen. Ze had een verleden met onverwerkte pijn en door deze te verwerken en daarover te praten, is haar hoofd veel rustiger geworden.

Hoe gaat het nu?

Het gaat goed. Door te weten waar haar grenzen liggen, overwerkt ze zichzelf niet en gunt ze zichzelf de rust die ze nodig heeft. Ook kan ze beter nee zeggen op dingen die gevraagd worden. Hierdoor neemt ze niet te veel hooi op haar vork en kan ze het allemaal nog overzien. Dit is belangrijk om jezelf in de hand te blijven houden en te weten wat wel en niet goed is voor je.

 

Lotte is niet de enige jongere die hier last van heeft gehad. Zo zijn er ook wat bekende Nederlanders die dit voor hun kiezen hebben gehad. Een voorbeeld daarvan is Bibi Breijman. Bibi is vlogster en influencer. Daarnaast lag haar privé-leven een beetje in de knoop. Door niet te rust te behouden en alsmaar door te gaan, had zij de lat voor zichzelf veel te hoog gelegd en kreeg ze te maken met een burn-out.

https://www.youtube.com/watch?v=Bso4jPcjnMg&t=236s

 

Hoofdstuk 2

Wat is een burn-out en wat zijn symptomen van een burn-out?

Een burn-out is het gevolg van langdurige stressklachten. Deze stress kan door alles worden veroorzaakt. Als iemand een burn-out heeft, weet deze persoon het zelf vaak eerst niet. Vaak breken ze op een gegeven moment en dan pas gaan ze naar de dokter.

Symptomen

Een burn-out heeft veel symptomen. Iemand hoeft niet alles tegelijk te hebben, maar heeft er wel veel tegelijk. Je kan een onderscheid maken in psychisch, lichamelijk en gedrag.

Lichamelijk

• Geen energie en zin meer hebben

Dit is een van de belangrijkste symptomen van een burn-out. Dit kan je merken aan dat iemand eigenlijk het liefst de hele dag in zijn bed ligt en nergens de deur uit voor wil gaan. Niks lijkt zinvol. Ze kunnen alleen maar lusteloos voor zich uit staren naar bijvoorbeeld de televisie.

• Slecht slapen, piekeren en vermoeidheid

Slecht slapen is ook een symptoom van een burn-out. Iemand is de hele dag door aan het piekeren over van alles. Dit gaat ook door in de nacht. Hierdoor slaapt iemand slechter en wordt deze persoon vermoeid. Dit is dus een vicieuze cirkel. Deze vermoeidheid voelt alsof je bent uitgeblust en geen energie meer hebt. Mensen putten zichzelf compleet uit.

• Slechte eetlust

Mensen die veel stress ervaren kunnen ook eetproblemen krijgen. Ze hebben minder honger en vallen af. Ook zijn er mensen die maagklachten kunnen krijgen. Stress kan een grote invloed hebben op het verteringsproces.

Psychisch

• Prikkelbaar en snel geïrriteerd

Omdat iemand zoveel stress ervaart, kan iemand zijn gedachten moeilijk stilleggen. Daarom gaat het alsmaar maar door en is diegene sneller geïrriteerd. Na bijvoorbeeld een dag werken wil iemand het liefst rust. Maar als diegene dan gestoord wordt in zijn rust, ervaart hij of zij irritatie. Dit kan zich uiten in een geërgerde manier van praten of boos worden.

• Onzekerheid

Je kan een laag zelfbeeld krijgen door een burn-out. Dit omdat iemand niet meer zo presteert als eerst. Diegene ziet en merkt dat op bijvoorbeeld het werk of school en wordt daar onzeker van. Ze beginnen te twijfelen aan zichzelf en kraken zichzelf af. Ze maken meer fouten en vinden zichzelf daardoor waardeloos. Zo ontwikkelen ze negatieve gedachten.

• Concentratieproblemen

Ook concentratieproblemen komen vaak voor bij mensen met een burn-out. Deze klacht wordt ook met de dag erger. Dit heeft te maken met bepaalde stresshormonen in je bijnieren. Concentratieproblemen kunnen erg vermoeiend zijn en nog meer stress geven.

• Geheugenproblemen

Mensen kunnen ook last krijgen van geheugenproblemen. Vaak na een lange dag werken kunnen ze veel dingen vergeten. Ook wordt het erger als ze switchen tussen taken. De reden hiervoor is dat het te lang overbelast wordt. Het is ook een orgaan dus het heeft ook rust nodig. Als het te lang te veel wordt gebruikt, doet het het niet meer goed als het ware. Daarom moet je ook je werkgeheugen in je hersenen af en toe wat rust geven.

Gedrag

• Afhankelijkheid van middelen

Vaak als mensen een burn-out hebben worden ze afhankelijk van middelen. Dit kan van alles zijn. Het kan dat mensen meer gaan roken of meer slaapmiddelen gebruiken, maar het kan ook bijvoorbeeld drugs zijn. Het kan in minder erge of grotere mate voorkomen.

• Sociale contacten meer uit de weg gaan

Isolatie is ook een mogelijk symptoom. De zin om dingen te doen is er niet meer, dus mensen hebben ook geen zin om hun sociale contacten nog te zien. Dit kan ook leiden tot een depressie.

• Minder presteren

Deze hangt samen met onzekerheid. Doordat de stress steeds meer wordt ervaren, wordt er minder goed gepresteerd. Er worden meer fouten gemaakt en dat leidt dus weer tot onzekerheid.

 

Hoofdstuk 3

Wat is het verschil bij burn-outs tussen jongeren en ouderen?

Zowel ouderen als jongeren kunnen een burn-out krijgen. De meeste klachten over burn-outs komen voor tussen het 30^ste en 60^ste levensjaar. Maar de laatste tijd krijgen ook veel jongeren een burn-out. De oorzaken zijn meestal anders voor jongeren dan voor ouderen. Maar wat is dan het verschil?

Zowel bij ouderen als bij jongeren kan een oorzaak van een burn-out het werk zijn. Er zit alleen veel verschil in.

Ouderen

Ouderen hebben over het algemeen zwaar werk en maken lange dagen. Het werk is vaak mentaal zwaarder voor ouderen dan voor jongeren. Dit betekent dat de werkdruk hoog is, het emotioneel veeleisend kan zijn en als er intimidatie of agressie is op het werk. Dit kan veel stress veroorzaken. Je kunt hierbij denken aan beroepen als politieagent, leraren, verplegers enzovoort.

Maar ook maken ouderen langere dagen. Ze werken meer uren per week en dat kan vermoeiend zijn.

Jongeren

Het werk van jongeren kent vier nadelen:

1. Werken veelal met onzekere, flexibele contracten

Een flexcontract houdt in dat je geen vaste uren werkt, maar bijvoorbeeld kan worden opgeroepen of uitzendwerk doet. Jongeren doen dit meer dan ouderen, vaak omdat het een bijbaan is. Dit kan onzekerheid bieden en geeft je geen vast vermogen.

2. Werken relatief veel op afwijkende werktijden, dus bijvoorbeeld in de avond, nacht of in het weekend

Jongeren werken veel vaker dan ouderen op afwijkende werktijden. Ook dit kan komen omdat het een bijbaan is en ze overdag bijvoorbeeld naar school moeten.

3. Doen meer fysiek zwaar werk

Jongeren krijgen vaak ook fysiek zwaar werk. Dit kan zijn zware dingen tillen, gevaarlijk werk, lawaai, kracht zetten enzovoort. Fysiek zwaar wordt het werk meestal minder naarmate mensen ouder worden.

4. Krijgen nog weinig zelfstandigheid in hun werk

Jongeren krijgen veel minder zelfstandigheid in hun werk dan ouderen. Zelfstandigheid kan zijn dat ze zelf beslissen hoe ze hun werk uitvoeren, in welke volgorde zij dat doen of in welk tempo. Dit kan de stress verminderen en de werkdruk verlagen. Voorbeelden van beroepen die een lage mate van zelfstandigheid kennen zijn buschauffeurs, postbezorgers en horecapersoneel.

Invloed op burn-outklachten

Bij jongeren is dit vooral de flexibele contracten en het fysiek zware werk. Flexibele contracten gaan samen met arbeidsonzekerheid, wat onzeker maakt en de kans op een burn-out vergroot. Het fysiek zware werk vergroot ook de kans op klachten. Dit zijn de twee grootste burn-outrisico’s voor jongeren, als het om werk draait, onderzocht Peter G.W. Smulders.

Charlene Everon heeft ook een burn-out gehad. Zij is 22 jaar en ze kreeg te kampen met haar diagnose, wat ze maar moeilijk kon accepteren. Haar verhaal heeft ze gedaan bij Cosmopolitan.

https://www.youtube.com/watch?v=zAfc2F94Glw

 

Hoofdstuk 4

Ervaring van Sanne met burn-out 

Sanne, 39 jaar, kreeg een burn-out toen ze 36 was. Ze heeft er sindsdien veel over gelezen en veel kennis erover opgedaan. Wij hebben haar wat vragen gesteld over een burn-out.

“Een burn-out is altijd een compilatie van verschillende factoren. Je kunt niet iemand aanwijzen en zeggen van, als je dat hebt, dan gaat het fout. Je kunt een burn-out ook als iets positiefs zien. Het traumatische gedeelte ervan kan ook een positief trauma zijn. Je hebt je je hele leven er nog wat aan. Het is dus echt een opstapeling van situaties, gebeurtenissen en ervaringen.”

Sanne voelde eigenlijk een half jaar tot jaar van tevoren al dat het niet helemaal lekker ging. Ze was vermoeid en had veel stress. Dit negeerde ze. Ze bedacht zich dat iedereen wel eens moe is en stress heeft en dat ze gewoon slecht had geslapen. Ook voelde ze een soort druk van dingen die je wil doen of moet doen. Het was een bepaalde loyaliteit in positieve zin.

Na een lange periode kwam ze bij de huisarts terecht. “Ik vertelde daar mijn verhaal. Een heel emotioneel verhaal, want ik kon eigenlijk niks meer. Dit was bij mij heel laat in het proces, want de opbouw was heel lang. Ik merkte de signalen dus al een jaar of half jaar en daarvoor had ik al last van fysieke kwalen. Maar dat is allemaal achteraf, op dat moment voelde ik het niet als een signaal dat ik rustiger aan moet doen.” Ze kwam bij de huisarts omdat ze het niet meer trok en niet meer goed wist wat ze moest doen. Ze was helemaal op en kon niks meer. Ze had paniekaanvallen en viel letterlijk om.

De mensen in Sanne’s omgeving merkten het ook aan haar. Haar vriendinnen merkten het omdat ze sociale dingen afzei en hen niet meer zo vaak zag. Ze had geen interesse voor hen en er was geen ruimte voor hun verhalen of hun emotionele toestand. Ook had ze weinig oog voor haar kind. Ze snauwde veel mensen af en had een kort lontje. Ook voor haar stiefkinderen en vriend had ze weinig aandacht. Iedereen merkte dus zeker op dat er wat met haar aan de hand was.

“Burn-out is eigenlijk een heel lastig begrip. Ik dacht zelf dat ik een beetje overspannen was en gewoon een beetje vermoeid. Vanuit een wilskracht dacht ik dat het niet mij ging gebeuren. Ik ga twee weken slapen want dat heb ik echt nodig en dan gaat het wel weer. Dat was mijn intentie. Maar vervolgens, vanuit mijn perspectief, werd mijn vermoeidheid alleen maar erger. Er was ruimte om vermoeid te worden, dus ik werd nog veel zieker. Ik ben gestopt met werken en heb mijn rust gepakt. Het is heel complex, maar dat is wel de rode draad.”

Sanne vertelt dat er veel verschillende fases zijn. Je hebt vermoeidheid, overspannenheid, angst- en paniekaanvallen en na alle fases kom je in een soort burn-out. Veel mensen stempelen het begrip burn-out al veel eerder. Overspannenheid kun je na een paar weken wegslapen. Dan kun je wel nog je sociale dingen doen, maar je wil gewoon even niks meer moeten. En dat is geen burn-out. Bij een burn-out is de balans tussen geest en lichaam compleet zoek. Ook duurt het veel langer. Bij Sanne duurde het zeven tot acht maanden totdat zij hersteld was. Je moet jezelf helemaal herstellen. Zo is ze ook gestopt met haar baan. Niet omdat ze het stom vond, maar omdat ze erachter kwam dat het eigenlijk niet helemaal haar ding was. Het botste met haar normen en waarden en het was niet 100% haar passie.

Sanne heeft een site opgericht over slapen. Een van haar grootste oorzaken van de burn-out was slaaptekort. De site heeft ze opgericht vanuit een passie. Haar zoektocht is, in samenwerking met verschillende experts, om te kijken wat slaap met je doet en hoe belangrijk het eigenlijk is. Ze wil andere mensen er bewust van maken. Vaak als mensen niet zo lekker in hun vel zitten gaan ze gezonder eten en meer sporten. Maar niet meer rusten. Ze wil mensen bewust maken van hoe belangrijk dat is. Ze heeft dingen geleerd en wil dat graag aan mensen laten zien.

Het gaat nu goed met Sanne. “Ik weet beter waar mijn eigen grenzen liggen. Wel ben ik natuurlijk al over mijn grenzen heengegaan om daarachter te komen, maar nu weet ik het wel. Mijn doel is om van elke ervaring wat te leren, zodat je de keer daarop er wat eerder bij bent. Het blijft een leerproces want er gebeurt altijd weer wat anders. Maar ik ben zeker bewust van mijn grenzen.”

Naast Sanne zijn er nog talloze anderen die met een burn-out kampen. Sanny, van Sanny zoekt Geluk, heeft een video gemaakt met de cabaretière Yvonne van den Eerenbeemt. Zij vertelt over haar burn-out en dat een burn-out ook positieve gevolgen kan hebben.

https://www.youtube.com/watch?v=YDfqX3ivpr4

  

Hoofdstuk 5

Wat kan je doen tegen een burn-out en hoe kan je het voorkomen?

Een burn-out krijgen is niet leuk. Maar hoe kan je het beter laten worden of sterker nog, hoe kan je het voorkomen?

Oplossing

Een burn-out heeft dus voor ieder persoon een andere oorzaak, dus ook voor ieder persoon een andere oplossing. Wat eigenlijk iedereen moet doen die een burn-out heeft, is rust nemen. Er zijn nog een aantal andere dingen die iemand kan doen om weer ‘beter’ te worden.

• Stel grenzen, durf nee te zeggen en maak nieuwe prioriteiten

Met een burn-out ben je over je grenzen heengegaan. Dit betekent dat je dus je grenzen opnieuw moet opstellen om er zo niet weer overheen te gaan. Je weet nu waar het fout is gegaan, dus zou je moeten weten tot hoever je kan gaan, en daar dan nog iets onder te blijven zitten. Dit kan je doen door middel van een planning. Hier kan je inzetten hoeveel uur je per week maximaal mag werken, hoeveel uur je thuis moet zijn, hoeveel uur je moet slapen etc. Dit kan helpen om het op een rijtje te krijgen en de chaos in je hoofd te verminderen.

Nee durven zeggen is heel lastig. Je moet sowieso rust nemen, dus ook dingen afzeggen. Focus je op dingen die belangrijk zijn en wees selectief in waar je je energie in stopt. Wees je bewust van het feit dat bijvoorbeeld uitgaan en vrienden veel energie kosten. Misschien kan je die energie beter stoppen in je werk of school.

Om nieuwe prioriteiten op de stellen is het handig om een to do lijst te maken. Hierop zet je de belangrijkste taken en kan je deze rustig afwerken. Zorg er wel voor dat de lijst haalbaar is en je die af kan krijgen. Een to do lijst helpt je ook om nee te kunnen zeggen tegen dingen die minder belangrijk zijn.

• Zoek professionele hulp

Professionele hulp kan je helpen om je gedachten en gedrag te veranderen. Je kan bijvoorbeeld naar een huisarts gaan of psycholoog. Ook kan je over de situatie praten met je werk zodat ze daar rekening mee kunnen houden.

• Leef gezonder: slaap meer, eet gezonder en sport meer

Slapen is een belangrijk onderdeel om energie te krijgen en goed te kunnen functioneren. Ontdek hoeveel slaap jij nodig hebt en probeer dat ook elke nacht te krijgen.

Voeding is een belangrijk onderdeel om goed te kunnen functioneren. Dit gaat beter als je de juiste voedingsmiddelen binnenkrijgt. Door een burn-out gaan mensen vaak veel vette dingen en snoep eten, waardoor ze niet gezond bezig zijn. Als je de juiste voeding binnenkrijgt kan het ook helpen je concentratie te bevorderen en de stressgevoelens te verminderen.

Sporten hoeft niet per se veel tijd of energie te kosten. Elke dag een wandeling van een half uur is al genoeg. Dit kan zorgen voor vermindering van stress, verbetering van de creativiteit, aanmaak zenuwcellen in de hersenen en verbetering concentratievermogen. Ook helpt het tegen hart- en vaatziekten en het voorkomen van diabetes. En bovendien komen er ook gelukshormonen vrij bij lichaamsbeweging. Hierdoor ga je je gelukkiger voelen en krijg je minder stress.

• Geef jezelf tijd

Het allerbelangrijkste is dat je jezelf de tijd moet geven om te herstellen. Even weg van alles, zo kan je helemaal tot rust komen. Het is moeilijk om van overbelasting te herstellen als je door blijft gaan met werken. Daarom is het beter om een periode even niks te doen. Vaak wordt het wel eerst erger als je even alles op pauze zet. Je wordt nog vermoeider dan je al was. Maar dit wordt uiteindelijk ook minder.

• Denk na over de toekomst en over jezelf

In je rustperiode kun je veel nadenken. Bedenk wie jij bent en wat jij wil met je leven. Past je baan helemaal bij jou? Wat wil je met je toekomst? Wat zou je graag willen veranderen? Het roer hoeft niet volledig omgegooid te worden, maar begin bijvoorbeeld eerst met een nieuw project. Blijf dicht bij jezelf. Denk na wat jij wil en waar jij gelukkig van wordt, niet omdat andere dat willen of vinden.

Voorkomen

Een burn-out voorkomen is natuurlijk beter dan een burn-out oplossen. Hier zijn ook een aantal tips voor. De dingen die hierboven staan kan je ook doen om het te voorkomen natuurlijk. Goed bewegen, gezonde voeding, planning, prioriteiten stellen, nadenken over jezelf en de toekomst zijn allemaal dingen die je sowieso in het dagelijks leven helpen en ook helpen om een burn-out te voorkomen. Verder kan je nog een paar dingen doen:

• Durf fouten te maken

Van fouten leer je. Je hoeft fouten ook niet als fouten te zien. Denk gewoon dat je dingen hebt uitgevonden die niet werken, zoals de Amerikaanse uitvinder Thomas Edison ooit zei.

• Geef niet om wat anderen denken

Als je te veel rekening gaat houden met anderen ga je je leven anders leiden dan zoals jij het eigenlijk wilt. Je bent bang hoe anderen reageren op jou en houdt daar rekening mee. Denk aan wat je zelf wil en wil bereiken en wees vooral druk met jezelf.

• Omarm de angst

Angst hebben we allemaal. Laat angst alleen niet je leven leiden, want dan ga je niet door het leven als zou moeten. Het houdt je tegen in veel situaties en het beperkt je dan ook in je doen en laten.

• Praat met anderen en zoek steun

Praat met de mensen die dichtbij je staan. Als iemand ziet dat het dan niet goed gaat, kan deze persoon gelijk ingrijpen en voorkomen dat het erger wordt.

Blijf dus bij jezelf en pak je rust waar dat nodig is. Zo kan je een burn-out voorkomen.

 

Hoofdstuk 6

Hoe kan je iemand helpen die een burn-out heeft?

Als je zelf geen burn-out hebt of hebt gehad en iemand in je nabije omgeving wel, kan dit lastig zijn om te begrijpen. Je hoeft het ook niet te begrijpen, maar je kan er wel voor een persoon zijn. Je wil diegene heel graag helpen, maar weet niet hoe. Er zijn een aantal tips die je kan doen om iemand met een burn-out te helpen.

• Luisteren

Laat iemand zijn verhaal doen en bied een luisterend oor. Dit kan hij of zij heel erg helpen om zijn verhaal kwijt te kunnen. Ook moet je hem of haar niet veroordelen zodat zij zich niet hoeven te schamen.

• Helpen

Als je langs gaat kun je meer doen dan je normaal altijd deed. Help diegene een handje. Haal een boodschap, doe de afwas en maak zelf een kopje thee. Als hij of zij geen zin heeft om te praten, dan hoeft dat ook niet.

• Zorg dat je er bent

Sociaal contact ligt op een laag pitje voor iemand met een burn-out. Zorg daarom dat je zelf het contact behoudt. Ga langs, stuur een berichtje of bel even. Verwacht ook niet dat diegene interesse in jou toont. Deze persoon heeft op dit moment al genoeg aan zichzelf. Ga ook even samen wandelen, dit kan ook heel fijn zijn.

• Heb geduld

Een burn-out is niet binnen een week weg. Probeer dingen niet te pushen en merk kleine veranderingen op. Dit zijn grote stappen voor deze persoon, dus zie het ook voor jou als een grote stap.

• Je bent geen dokter of psycholoog

Ook jij weet niet alles en dat is ook niet erg. Je hoeft niet overal een antwoord op te hebben, daarvoor gaan ze wel naar de dokter of psycholoog. Help iemand om goede professionele hulp te zoeken.

Het kan lastig zijn om iemand met een burn-out te helpen omdat je heel geduldig moet zijn en het niet altijd kan begrijpen. Maar als je echt een goede vriend of familielid wil zijn, zal je dat ervoor over moeten hebben.

 

Hoofdstuk 7

Content curatie

Meer weten? Femke de Grijs, professional op het gebied van vermoeidheid en HSP (Highly Senstive Person), heeft een HSP Jaartraject, genaamd ‘Van vermoeid naar een leven waarin jij bloeit!”. Daar gaat ze diep in op hoe je een burn-out en vermoeidheid voorkomt. Ook staan er praktische oefeningen in van hoe je blijvend energie verkrijgt en hoe je productiever wordt.

https://femkedegrijs.com/jaartraject-voor-hsp-intensive/